سخن نخست سیدمفید حسینی‌کوهساری بازار سرمایه در کنار دیگر واسطه‌های پولی و مالی امروزه نقش به‌سزایی در اقتصاد جهانی داشته و در ایران اسلامی عزیز با بیش از ده میلیون سهام‌دار با سرنوشت بخش قابل توجهی از مردم این سرزمین و نیز اقتصاد ملی گره خورده و جایگاه مهم و روبه رشدی پیدا کرده‌است. اگرچه متأسفانه و برخلاف بسیاری از اقتصادهای پیشرفته دنیا، سهم بازار سرمایه نسبت به مجموع تخصیص‌ها و تجهیزهای مالی کمتر از 10 درصد بوده‌است. و در گام دوم انقلاب و به‌عنوان یکی از عناصر تقویت‌کننده اقتصاد مقاومتی و اقتصاد مولد و درونزا چار‌ه‌ای جز افزایش...
ابزارهای مالی اسلامی به سالم‌تر شدن اقتصاد کمک می‌کند گفت‌و گو با دکتر شاپور محمدی، ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار
جامعه سهامداری ایران در حالی به حدود 10 میلیون نفر رسیده است که با اجرای برنامه جدید دولت مبنی بر آزادسازی سهام عدالت، جمعیت سهامداران به بیش از 50 میلیون نفر خواهد رسید و از این رو، ضروری است سؤالات شرعی جامعه پیرامون ابعاد مختلف فعالیت در بورس پاسخ داده شود. با همین پیش‌بینی بود که کمیته فقهی بازار سرمایه کشور، همزمان با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در سال 84، راه‌اندازی شد. از آن تاریخ دغدغه سازمان بورس همواره این بوده که هرگونه طراحی و ابزارسازی جدید بازار سرمایه، منطبق بر مبانی شرع مقدس اسلام باشد و از این رو، شورای عالی بورس نیز تصویب کرد تمامی ابزارهای جدید مالی که برای تصویب به شورا ارائه می‌شود، باید مصوبه کمیته فقهی را داشته باشد. از سوی دیگر مدیران فعلی بازار سرمایه نیز همواره رهنمودها و ارشادات مراجع عظام تقلید را در راستای ایجاد بازار سرمایه اسلامی و مبتنی بر مبانی شرع مقدس اسلام، سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده‌اند و به این موضوع اعتقاد دارند. همین موضوع بهانه‌ای شد تا با دکتر شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص فعالیت کمیته تخصصی فقهی بازار سرمایه گفت‌وگو کنیم...
بررسی وضعیت نظام سرمایه در ایران گفت‌وگو با حجتالاسلام والمسلمین دکتر حسن آقانظری عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ایشان نظام سرمایه کشور را بعد از انقلاب دچار رها شدگی می‌داند و تأکید می‌کند مؤسسات تحقیقاتی باید در کنار بانک‌ها وجود داشته باشند تا در لحظه بتوانند مشکلات بانک را حل کنند. به نظر او یکی از راه‌های اصلاح سیستم معیوب نظام سرمایه، توجه به بورس است و شرط موفقیت بورس این است که سرمایه‌ها را به سمت تولید سوق دهد و به رانت دچار نشود.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با این کارشناس بازار است...
موضوع‌شناسی معاملات در بورس و جایگاه فقهی در بازار سرمایه اسلامی گفت‌وگو با حجتالاسلام والمسلمین دکتر مجید رضایی عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار و رئیس کارگروه فقهی بازار سرمایه اسلامی قم حوزه نقش مهمی در فعالیت‌های اقتصادی و از جمله بورس دارد و این فعالیت‌ها باعث شده تا در سطح بین‌الملل بازار بورس ایران پیشرفت خوبی داشته است. حجتالاسلام والمسلمین دکتر مجید رضایی عضو کارگروه بازار سرمایه اسلامی قم در مصاحبه با هفته‌نامه حوزه بیان داشت: حوزه موفقیت‌های زیادی در بازارهای مالی جهان اسلام داشته است. از این جهت در سطح بین‌الملل بازار بورس ایران پیشرفت خوبی داشته است و بسیاری از انواع معاملات در آن انجام می‌شود.
وی در همین زمینه به بحث قرارداد اختیار معامله پرداختند و نکاتی را درباره ماهیت این نوع قرارداد و مباحث فقهی مرتبط با آن را مطرح کردند که در ادامه صحبت‌های ایشان تقدیم مخاطبان ارجمند می‌گردد...
کارکرد و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری گفت‌وگو با حجتالاسلام والمسلمین سید محمد تقی علوی فریدنی عضو کارگروه فقهی بازار سرمایه اسلامی قم حجتالاسلام والمسلمین علوی عضو کارگروه بازار سرمایه اسلامی قم در مصاحبه با هفته‌نامه افق حوزه به بررسی فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تبیین خلأهای مسایل فقهی مانند این‌که آیا تضمین سود و اصل سرمایه در شرکت مجاز است؟ آیا می‌توانیم قرارداد بین دو نهاد مالی مانند دو صندوق سرمایه‌گذاری را به‌عنوان دو شخصیت حقوقی را بپذیریم؟ پرداختند که در ادامه مشروح صحبت‌های ایشان تقدیم مخاطبان ارجمند می‌گردد...
مالکیت معنوی یک منطق خردمندانه برای تأمین هزینه ایده و فکر از بازار مصرف است گفت‌وگو با دکتر محمود حکمت‌نیا عضو کارگروه فقهی بازار سرمایه اسلامی قم دکتر محمود حکمت‌نیا عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مصاحبه با هفته‌نامه افق حوزه به بررسی مالکیت فکری و معنوی پرداخت که در ادامه مشروح صحبت‌های ایشان تقدیم مخاطبان ارجمند می‌گردد...
معرفی بازار سرمایه در جمهوری اسلامی ایران و برخی از محصولات آن با تأکید بر مبانی فقهی آن‌ها مقدمه
سرمایه‌گذاری به قصد حفظ و افزایش ثروت از دیرباز موضوعی اساسی برای بشر بوده است و معمولاً افراد ترجیح می‌دادند از دارایی‌های فیزیکی به‌عنوان منبع اصلی سرمایه‌گذاری جهت حفظ ثروت و انتقال آن به دیگران استفاده کنند. تجارت و انجام معاملات تجاری نیز از دیگر روش‌های حفظ ثروت محسوب می‌شدند که به‌دلیل ریسک بیشتر نسبت به دارایی‌های فیزیکی، عده کمتری حاضر به ورود در این عرصه بودند. برای سال‌های متمادی، صرفاً افرادی قادر به سرمایه‌گذاری و افزایش ثروت بودند که از افراد متمول یا شناخته شده جامعه به حساب می‌آمدند. اما سه اتفاق موجب شد تا سرمایه‌گذاری به‌صورت عام و با مشارکت عمومی در میان افراد جامعه رونق بگیرد...
بخش اول تاریخچه بورس گرچه ریشه ابداع اوراق بهادار به پیش از تشکیل شرکت‌های سهامی باز می‌گردد، اما با تأسیس و رشد شرکت‌های سهامی به خصوص شرکت‌های سهامی عام، بحث تأمین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار اهمیت و توسعه فزاینده‌ای یافته است. شرکت سهامی عام شرکتی است که مؤسسین آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند. به این طریق که مؤسسین قبلاً بیست درصد سرمایه را...
بخش دوم معرفی بازار سرمایه مطابق قانون بازار اوراق بهادار بازار سرمایه، دارای دو رکن می‌باشد که عبارتند از «شورای عالی بورس و اوراق بهادار» و «سازمان بورس و اوراق بهادار». البته به نظر می‌رسد منظور از ارکان بازار سرمایه، ارکان نظارتی و سیاستگذاری بازار بوده است و اشاره‌ای به ارکان اجرایی و عملیاتی بازار نشده است...
بخش سوم تشکل‌های خود انتظام مطابق بند 6 ماده 1 قانون بازار، تشکل خود انتظام تشکلی است که برای حسن انجام وظایفی که به موجب قوانین حاکم بر بازار سرمایه بر عهده دارد و هم‌چنین برای تنظیم فعالیت‌های حرفه‌ای خود و انتظام بخشیدن به روابط میان اعضاء، مجاز است ضوابط و استانداردهای حرفه‌ای و انضباطی را که لازم می‌داند با رعایت قانون وضع و اجرا کند. مشخصه بارز تشکل خود انتظام عضوگیری است و هر تشکل خود انتظام مجموعه‌ای از اشخاص تحت نظارت با ماهیت واحد را در بر می‌گیرد...
بخش چهارم نهادهای مالی در بازار سرمایه نهادهای مالی، یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه محسوب می‌شوند و به سرمایه‌گذاران و مشتریان خود طیف وسیعی از خدمات را ارائه می‌نمایند. نهادهای مالی در بازار سرمایه، طیف متنوعی از شرکت‌های تأمین سرمایه، کارگزاری‌ها، سبدگردان‌ها صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مانند آن‌ها را در برمی‌گیرد. در این بخش، مطالبی در خصوص نهادهای مالی در بازار سرمایه ارائه شده و برخی از ابعاد آن‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است...
بخش پنجم منابع حقوقی بازار سرمایه بازار سرمایه در کشور ما مبتنی بر مجموعه‌ای از قوانین و مقررات ساختاریافته است و وجود دو قانون مادر (یعنی قانون بازار اوراق بهادار مصوب 1384 مجلس شورای اسلامی و قانون توسعه ابزارها و نهادها به منظور تسهیل اجرایی سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی مصوب 1388 مجلس شورای اسلامی) زمینه حقوقی لازم برای توسعه بازار سرمایه را فراهم کردند. علاوه بر این دو قانون، آیین‌نامه‌هایی که به تصویب رسیده است و مصوباتی که شورای عالی بورس و اوراق بهادار یا سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه کرده‌اند در این گسترش نقش بسزایی ایفا کرده است. در این بخش، سعی می‌شود در خصوص منابع حقوقی بازار سرمایه مطالبی ارائه شود...
بخش ششم صکوک صکوک، دارایی‌های مالی هستند که برای فراهم ساختن امکان تأمین مالی منطبق با موازین شریعت اسلام منتشر می‌شوند. این اوراق، بر مبنای قراردادهای مختلفی طراحی و ساختاربندی می‌شوند و در نتیجه انجام کار گروهی میان کارشناسان مالی، فقها، حقوقدانان، حسابداران و سایر خبرگان توانسته‌اند در بسیاری از بازارهای مالی دنیا عملیاتی شوند. در بازار سرمایه ایران هم، بعد از انجام فعالیت‌های کارشناسی قابل توجه، برخی از انواع اوراق بهادار اسلامی به مرحله اجرا رسیده‌اند...
بخش هفتم قراردادهای مشتقه در بازار سرمایه
قراردادهای مشتقه، یکی از مهم‌ترین قراردادهایی است که در بازارهای سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد و بر مبنای آن، طرفین قرارداد در خصوص انجام معامله مشخصی طبق سازوکار معینی که در ابتدا برای طرفین مشخص است، توافق می‌نمایند. با عنایت به اهمیت قراردادهای مشتقه، موضوع جهت بررسی ابعاد فقهی در اختیار کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفت و بعد از بررسی به عمل آمده، در نهایت این کمیته برخی از انواع قراردادهای مشتقه را با رعایت موازین شرعی مشخص بلااشکال معرفی نمود...
آرشیو PDF
