14 حدیث از 14 معصوم در فضیلت علم
دانش گنجینه‌هایى است و کلیدهاى آن پرسش است؛ پس، خدایتان رحمت کند، بپرسید، که با این کار چهار نفر اجر مى‌یابند: پرسش‌گر، پاسخ‌گو، شنونده و دوست‌دار آنان.
تقدم تزکیه نفس بر تعلیم از دیدگاه امام خمینی قدس‌سره
خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «لقد مَنَّ الله على المؤمنین إذ بعث فیهم رسولًا من أنفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب والحکمة.» خداوند بر اهل ایمان منت گذارد که رسولى از خودشان در میان آنان برانگیخت که بر آن‌ها آیات خدا را تلاوت کند و نفوس‌شان را از آلایش و نقص پاک گرداند و احکام شریعت و حقایق حکمت را به آنان بیاموزد. خداوند به مؤمنین منت گذاشته است که از خودشان یک کسى را فرستاده است که آیات الهى را به آن‌ها تلاوت کند و تلاوت آیات براى تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت است. تزکیه را مقدم ذکر فرموده است، معلوم می‌شود که تزکیه نفس بالاتر از علم و حکمت است و همین‌طور هم هست یک ملت چنان‌چه افرادش تزکیه شده باشند، تربیت‌شده باشند، این ملت پیشرو است. ....
قدردان خدمات علمی علما باشیم
حاجى سبزواری در لمعات مى‌گوید: استاد ما جناب شیخ حسن، فرزند مرحوم مغفور شیخ جعفر کبیر صاحب کتاب «کشف‌الغطاء» روزى در مجلس فرمود: شیخ کبیر شب‌ها پس از اندک‌خوابى برمى‌خاست و تا موقع نماز شب به مطالعه مى‌پرداخت بعد به نماز و تضرع و مناجات مشغول بود تا هنگام سپیده صبح. ...
آیةالله‌العظمی مکارم شیرازی آفات عمل بدون «علم»
مرحوم مجلسى در «بحارالانوار» دوازده روایت در باب عمل به غیر علم آورده است. در این‌جا به چند آفت و آسیب که از آن روایات استفاده مى‌شود اشاره مى‌کنیم: ...
آزاداندیشی در بیانات رهبر معظم انقلاب حوزه‌های علمیه، مرکز و مهد آزاداندیشی بوده است. همیشه افکار و نظراتی که وجود داشته است، در مجامع علمی تبیین و بررسی می‌شده است. این کار منجر به بالندگی فقه و پویایی اجتهاد می‌گردیده؛ اما متأسفانه در عصر کنونی این مسئله کمرنگ شده است و فضای حوزه ظرفیت لازم برای پذیرش حرف‌های نو را ندارد حتی در برخی موارد شاهد برخوردهای فیزیکی هستیم. .....
گناه غیبت و محرومیت از درس استاد
آیةالله میزرا جواد غروی علیاری: شهید آیةالله مطهری می‌گفتند: ایام طلبگی با عده‌ای از افراد در جلسه‌ای نشسته بودیم، در آن مجلس مرحوم آیةالله‌العظمی آقای حجت مورد غیبت قرار گرفت و با این‌که آن مرحوم حق استادی به گردن من داشت و سال‌ها خدمت ایشان درس خوانده بودم، حتی در یک مسابقه عمومی از آن مرحوم جایزه گرفته بودم، مع‌هذا در شرایطی قرار گرفتم که من هم در آن برنامه حضور داشتم. در آن شب خواب دیدم که گوشت سگ‌ها را می‌خورم... نماز شبم قضا شد، نماز صبح را هم نزدیک طلوع آفتاب خواندم و آن روز هم هر قدر تلاش کردم موفق نشدم به درس آیةالله‌العظمی حجت بروم. ....
بر اساس سفارشات گهربار پیامبر رحمت و اهل‌بیت عصمت علیهم‌السلام به اهل علم توصیه‌های آیةالله‌العظمی جوادی آملی به دانش‌دوستان
عزیزانی که در حوزه تدریس می‌کنید تا نفس می‌کشید، باید درس بخوانید. آدم نباید بگوید: من فارغ‌التحصیل شدم. همین که انسان گفت بس است، (در روایات «اصیبت مقاتله») مرده است؛ ما تا نفس می‌کشیم، باید با قلم و کتاب باشیم یا درس بخوانیم یا درس بگوییم یا بحث بکنیم یا پژوهش؛ وگرنه آن‌چه خواندیم، از یادمان می‌رود و مردم هم احتیاج دارند به کسی که این‌ها [مردم] را بالا بیاورد. وقتی گفتند قرآن را بخوانید و بالا بروید؛ «اقرأ و ارق» در بهشت، سرّش همین است. اگر کسی بگوید: این مقدار درس برای من بس است، این، قناعت بی‌جایی است؛ چراکه در مسایل مالی می‌شود قناعت کرد؛ اما در علم، قناعت چیز بسیار بدی است. ....
یک سال از مدرسه بیرون نرفتم!!
آیةالله‌العظمی بهاءالدینی قدس‌سره : فاصله حجره‌ام از مدرسه فیضیه تا منزل بیش‌از هزار قدم نبود؛ اما یک سال از مدرسه پای خود را بیرون نگذاشته و تمام‌وقت مشغول درس بودم. مدرسه و یا حرم محل دیدار ما با خانواده بود. ....
شیوه نقد علمی مرحوم میرزا جوادآقا تهرانی قدس‌سره
عالم ربانی، آیةالله میرزا جوادآقا تهرانی قدس‌سره در مقام علمی وقتی می‌خواستند، نظریه عالمی را رد کنند، هیچ‌گاه با نگاه تحقیر یا توهین مطلبی را نمی‌گفتند و مواظب بودند، هتک حرمت بزرگان نشود. در همین ارتباط یک روز هنگام درس، اشکالی به گفته‌های صاحب جواهر داشتند.
ابتدا خیلی از ایشان تعریف و تمجید نمودند و گفتند: صاحب جواهر کسی است که اسلام را زنده کرده، خدمات ارزنده‌ای به جامعه اسلامی نموده، کتب گران‌قدری را تألیف نموده و...؛ سپس فرمودند: حالا من هم یک «نقدی» به گفته‌های ایشان دارم و بعد اشکال‌شان را بیان کردند. ...
واجبات طلبگی در بیان آیةالله‌العظمی اراکی قدس‌سره آیةالله‌العظمی اراکی قدس‌سره در پاسخ به این سؤال که طلبه و روحانی باید به چه چیزی اهمیت بدهد و چگونه زندگی کند؟، فرموده‌اند: به خواندن قرآن با فکر و تأمل بپردازد؛ به‌جهت این‌که این [قرآن]، کلام خالق آسمان و زمین، خالق بشر، ... و خالق همه است. این کلام مال اوست. ببینید چه کلامی است؟ کلامی که کلام خالق تمام انس و جن و شمس و قمر و مایری و ما لایری است. این کلام چقدر جامع است! مثل جامعیت خودش. اگر کسی در آن، فکر و تدبر بکند، حالش منقلب می‌شود و از کسالت و بی‌توفیقی روحی نجات پیدا می‌کند. ...
جایگاه ادبیات عرب در علوم اسلامی از منظر علامه حسن‌زاده آملی
در کتاب ارزشمند «منتهى الأرب فی لغة العرب» آمده است: «ادب یعنى نگاهداشت حد هر چیز». به همین لحاظ علوم ادبى را علوم ادبى نامیدهاند، چون حافظ و نگهدار حدود معارف مربوط به خودند و هر رشتهاى از علوم ادبى میزانى براى نگاهداشت حد معارف خود است. ...
حضرت آیةالله مصباح یزدی بزرگ ترین حسرت عالم در قیامت یا اباذر؛ یطلع قوم من أهل الجنّة على قوم من أهل النّار، فیقولون: ما أدخلکم النّار؟ وقد دخلنا الجنّة بفضل تادیبکم وتعلیمکم. فیقولون: انّا کنّا نأمر بالخیر ولا نفعله.
اى ابوذر؛ در روز قیامت گروهى از بهشتیان بر گروهى از جهنمیان اشراف مى‌یابند، سپس از آنان سؤال مى‌کنند: ....
تفاوت‌های نظام آموزشی قدیم و جدید در گفت‌وگوی اختصاصی «افق حوزه» با آیةالله شب‌زنده‌دار خطر فراموشی نظام آموزشی محقق‌پرور در حوزه‌های علمیه بیشترین تأکید دین مقدس اسلام بر فراگیری علم و دانش، تفکر و تدبر است. در متون دینی همواره اهمیت علم و مزیت عالم مورد تأکید قرارگرفته و علم از جایگاه رفیعی برخوردار است.
این مهم نیز همواره محل توجه علمای هر فنی بوده و حوزه‌های علمیه نه‌تنها از این قافله عقب نمانده‌اند، بلکه خود طلایه داران این عرصه بوده‌اند؛ اما متأسفانه در زمان حاضر این شیوه‌های علمی در حوزه‌های علمیه به دلایل مختلفی کمرنگ شده است. هفته‌نامه افق حوزه به بهانه آغاز سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با آیةالله محمدمهدی شب‌زنده‌دار فرزند استاد مبرز اخلاق آیةالله حسین شب‌زنده‌دار و از اعضای شورای نگهبان و از اساتید مطرح درس خارج فقه و اصول در حوزه علمیه قم به موضوع روش علم‌آموزی صحیح در حوزه‌های علمیه پرداخته است که تقدیم خوانندگان ارجمند می‌شود. ....
آخرین توصیه آیةالله عراقچی قدس‌سره به طلاب من در شرایط امروز تحصیل را واجب عینی می‌دانم
سفارش من به طلاب امروزی این است که جامعه به طلبه‌ها و مبلغین باسواد و توانمند نیازمند است، لذا خوب درس بخوانند و بیشترین وقت خود را صرف مطالعه و مباحثه در موضوعات مختلف کرده و از کارهای بیهوده پرهیز کنند. من در شرایط امروز، تحصیل را واجب عینی می‌دانم، طلاب باید علاوه بر درس خواندن، متدین باشند، یعنی مواظب حلال و حرام خدا بوده، و در انجام درست واجبات دقت لازم را به عمل آورند. ....
روزگار سخت طلبگی
آیةالله‌العظمی آخوند محمدکاظم خراسانی قدس‌سره که نامشان در حوزه‌های علمیه می‌درخشد و کتاب معروفشان «کفایه الاصول» هم‌چنان سال‌هاست تدریس می‌شود. ایشان از رهبران مشروطیت بودند و در این راستا زحمات فراوانی کشیدند. این فقیه و اصولی نامی و رهبر سیاسی از دوران تحصیل خود چنین گزارش می‌دهند: ....
این آقا جمال آن آقا جمال نیست
بالأخره آقا جمال خوانساری در تلاش و کوشش برای تحصیل علم و در مطالعه به حدی رسیده بود که شبی برای او شام آوردند در موقعی که آقا مشغول مطالعه بود سفره را در کنار او گذارده و رفتند و آقا هیچ ملتفت غذا نشد تا آن‌که یک‌دفعه شنید که اذان صبح می‌گویند آقا سر برداشت دید شام حاضر است گفت چرا دیر آوردید گفتند ما آن‌را در اول شب آوردیم و شما ملتفت نشده‌اید.
علامه محمدتقی جعفری قدس‌سره رمز موفقیت طالبان علم وکمال
جوانان باید توجه داشته باشند که اگر خودشان درباره یک موضوع و مطلب بیندیشند، بهتر از صد مطلب است که مال دیگران باشد. اگر این موضوع جا بیفتد، خیلی کارها حل می‌شود. ...
نتیجه استقامت در دوران تحصیل
مرحوم سیدمحسن امین عاملی (صاحب اعیان‌الشیعه) در شرح احوال خود در دوران تحصیل و تدریس در نجف اشرف حکایت کرده است:
در عراق سه سال قحطی و گرانی به‌وجود آمد و هم‌زمان با آن، در لبنان (جبل عامل) هم قحطی شده بود و در سال فقط پنج لیره عثمانی برای ما که آن موقع هفت سر عائله بودیم، می‌آمد که به جایی نمی‌رسید و از هیچ جای دیگری هم چیزی به ما نمی‌رسید. ...
کتاب‌ها را خوانده‌ام، اما چون هدیه است می‌پذیرم ایشان گفتند: آقای حسنین هیکل در فلان کتابش می‌گوید که در یکی از روزهای دهه شصت من و اخضر ابراهیمی و فرد دیگری که نامش را فراموش کرده‌ام در یکی از کافه‌های بیروت نشسته بودیم و درباره وضع اعراب و آینده آن‌ها صحبت می‌کردیم و چنین آروزهایی را داشتیم.
ابراهیمی به دیپلمات ما می‌گوید: از این داستان و از حضور ذهن ایشان تعجب کردم؛ و مدتی بعد در ملاقاتم با هیکل داستان را به او گفتم و او هم تعجب کرد که عالمی در گوشه نجف از آرزوهای «ترقی‌خواهانه» آنان که در رأس ناسیونالیست‌های عرب آن ایام بودند، مطلع باشد. ...
سیر مطالعه فلسفه در راهنمایی‌های استاد غلامرضا فیاضی
کسانی که می‌خواهند فلسفه بخوانند دو دسته‌اند؛ زیرا فلسفه یک اطلاعات عمومی دارد و یک تخصص؛ عمومی آن برای همه لازم است مانند منطق که لزوم آن در تمام رشته‌ها به‌عنوان ابزار کار وجود دارد. دسته دوم کسانی هستند که می‌خواهند در این رشته متخصص شوند و فلسفه را به صورت تخصصی بخوانند. ...
آن‌چه را یاد گرفته‌ام باید به دیگران بیاموزم
فرزند مرحوم آیةالله‌العظمی حاج سیدعبدالله شیرازی قدس‌سره می‌گوید: یکی از شب‌ها بعداز نماز مغرب و عشاء هنگام بازگشت از مسجد، ضعف زیادی عارض آقا شده بود و وضع پاهایشان به حدی رسید که دیگر یارای راه رفتن نداشتند. ایشان را با کمک چند نفر از در اتومبیل به اتاق رسانیدم. این وضع موجب نگرانی افراد داخل خانه گردید. من که وضع آقا را چنین دیدم، مطمئن شدم که امشب درس نخواهد بود؛ از این‌رو گفتم: به آقایان طلاب اعلام نمایید که امشب درس تعطیل است...
آیةالله سیدجعفر کریمی شور و نشاط تحصیل در حوزه دیروز
طلبه جمع طالب است. طالب هم مصدرش طلب است. طلبه به معنای خواستن و طالب هم به معنای خواهان است. همه مردم دنبال هر هدفی که می‌روند، طالب می‌شوند. اکنون این اصطلاح برای حوزه‌های علوم دینی و پویندگان راه ائمه معصومین علیه‌السلام و جویندگان علوم آل‌محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم عَلَم شده است. ...
بیست رهنمود راهگشا برای طالبان جویای حقیقت و سعادت
آیةالله سیدابوالحسن مولانا علاوه بر ارشاد عمومی مردم و عرضه معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام با قلم و بیان، گاهی نیز به درخواست‌های مکرر جوانان مؤمن و متدین، پاسخ مثبت داده و توصیه‌های خصوصی را به‌صورت مکتوب برای خودسازی و تهذیب نفس که برای عموم نیز قابل استفاده بود صادر می‌‌کرد. آن فقیه وارسته، در یک رهنمود اخلاقی که به «انیس الابرار فی وظائف الاخیار» موسوم شد، بیست سفارش به شرح ذیل برای جوانان جویای حقیقت و سعادت بیان فرموده است: ....
«چگونه به این مقام رسیدی؟»
مرحوم شیخ انصاری قدس‌سره دارای یک هم مباحثه‌ای بود، وقتی مرحوم شیخ تصمیم گرفت در نجف‌اشرف بماند هم مباحثه وی به وطنش مسافرت کرد.
از این جریان مدتی گذشت و اوایل ریاست شیخ بود که آن طالب علم برای زیارت به نجف آمد. وقتی شیخ را در مقام ریاست شیعه دید از او پرسید: من و تو هم بحث بودیم چطور شد شما به این مقام رسیدید و من همانم که بودم؟ ...
نظام روحانیت در اسلام از منظر استاد سیدعلی طباطبایی
اصولی که برای تعالی و تکامل محصلان علوم حوزوی اصل و اساس است به شرح ذیل است:
▪ اصل اول: روحانی آن انسان با تقوا و وارسته و پرتلاشی است که با دو بال علم و عمل به سوی کمال و سعادت ابدی خویش در حال عروج است. ...
علم‌آموزی در مکتب ملا احمد نراقی شکی نیست که حصول ملکه اجتهاد و فهم آیات و اخبار و کلمات علمای ابرار، موقوف است به تکمیل قوه نظریه و تشحیذ ذهن می‌گردد. پس تأمل در این امور از ابتداء از برای طالب فی‌الجمله مطلوب و سعی در آن‌ها مرغوب است و بسا باشد که لازم باشد. بلکه مقصود آن است که در این امور به قدر ضرورت اکتفا کند. پس اگر تا ممکن باشد تشحیذ ذهن مطلوب و تقویت قوه نظر مستحسن باشد باید آدمی همه عمر خود را صرف آن کند. ...
ابو جعفر، محمدبن على‌بن ابراهیم معروف به ابن ابى‌جمهور احسایى حقوق علم و معلم
بر تو باد به ارج نهادن علم ومدام در خدمت او بودن. مباد زلال علم را با طمع و سهل انگارى، آلوده سازى؛ زیرا این حالات، گستاخى و بى‌حرمتى بر دانش است. ...
تفقه، نعمتی بزرگ آیةالله خوشوقت قدس‌سره
امام حسین صلوات‌الله و سلامه علیه، شب عاشورا در خطبه‌ای فرمودند: «اللهم إنی أحمدک على أن أکرمتنا بالنبوة و علمتنا القرآن و فقهتنا فی‌الدین و جعلت لنا أسماعاً و أبصاراً و أفئدةً فاجعلنا من الشاکرین» (الإرشاد فی معرفة حجج الله على‌العباد/2/91). در شب عاشورا که حساس‌ترین و آخرین شب عمر ایشان است، این دو را انتخاب کرده‌اند: «أکرمتنا بالنبوة» یعنی ما از نسل پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بوده و نبوت ایشان در بیت ماست و دوم این‌که ما را در دین فقیه و دین‌شناس قرار دادی که هرچه را در دین آمده است، ما بلدیم. این دو تا را به‌عنوان دو نعمت بزرگ مطرح فرمودند و در مقابل فرمودند «اللهم إنی أحمدک» در برابر این دو نعمت بزرگ، ما خدا را تجلیل و تمجید می‌کنیم. ....
مهم‌ترین کتب نگاشته شده در موضوع اخلاق علم‌آموزی کتاب‌شناسی و معرفی تمامی آثاری که در زمینه آداب و رسوم علم‌آموزی نگاشته شده است، خود از عهده این مقال خارج است. اما آن‌چه در این‌جا، مطمح نظر قرار گرفته، تنها معرفی اجمالی مهم‌ترین این آثار است که شهرت و تداول بیشتری در حوزه‌های علمیه یافته‌اند. ....
آرشیو PDF
