درس اخلاق شماره 581 معالجه غضب / آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی رحمه الله علیه آن پل صراطی که شنیده شده که از شمشیر برنده‌تر و از مو باریک‌تر است، روحش عبارت از قوه غضبیه است؛ یعنی کسی که بتواند غضب و خشم خود را در موقع ناهنجار خاموش کند در صراط نیز مثل برق لامع عبور می‌کند.
این‌که کسی بتواند غضب خودش را به‌دست عقل خاموش کند، این مطلب به شنیدن و گفتن نمی‌شود، مگر آن‌که در صراط عمل باشیم. اگر نمی‌توانیم مالک غضب خود شویم و از همه موارد غضب، جلوگیری نماییم، لااقل در صدد مجاهده با آن بر‌‌آییم تا کم‌کم رفعش برای ما آسان شود.وو
درس اخلاق شماره 580 نماز شب / حضرت‌آیةالله مظاهری نماز شب از دیدگاه قرآن و معصومین علیهم السلام
قرآن شریف راجع به شب بیدارى، عبادت در سحر و طلوع فجر اهمیت فوقالعادهای قائل شده است. در اهمیت بیداری هنگام سحر و نماز شب، خصوصاً نماز شفع و وتر، همین بس که خداوند در ابتدای سوره فجر به آن‌ها سوگند یاد کرده است و مىفرماید: «بسم الله الرحمن الرحیم، والفجر و لیال عشر والشفع والوتر واللیل إذا یسر هل فی ذلک قسم لذی حجر» (فجر/5-1)...
درس اخلاق شماره 579 اهمیت نماز جماعت / حضرت‌آیةالله مظاهری قرآن کریم همواره برای امر به نماز، از واژه «اقامه» بهره می‌گیرد. به جز در موارد نادری، قرآن شریف عبارت «نماز خواندن» را به کار نبرده است. بلکه در آیات مختلف می‌فرماید: «أقیموا الصلوة» (بقره/43 و 83 و 110؛ نساء/77؛ انعام/72؛ یونس/87 و...) یعنی نماز را به‌پا دارید. به پا داشتن نماز به معنای صرفاً خواندن آن نیست، بلکه به معنای زنده نگه‌داشتن روح و هدف نماز در زندگی فردی و اجتماعی است. بنابراین نماز باید در متن زندگی آدمی جریان داشته باشد و یک امر مهم و زنده تلقی شود...
درس اخلاق شماره 578 مراقبت از رفتار و گفتار / حضرت‌آیةالله مظاهری
حساب خواص غیر از حساب عموم مردم است ممکن است یک چیزی برای عموم مردم مباح باشد یا این‌که مکروه باشد اما به عنوان حکم ثانوی برای ما حرام باشد. برای این‌که ما منسوب به اسلام هستیم و خیلی کارها را باید انجام ندهیم، خیلی مواظبت‌ها را باید بکنیم. اگر مردم از افعال ما و کردار ما حکمی نادرست را برداشت بکنند یا ابهت گناه از دلشان برود، این گناه خیلی بزرگ است. بعضی اوقات چنین هم می‌شود انسان می‌بیند که یک جمله از یک عالم چه آتش‌ها بر افروخته و بر عکس آن یک جمله چه نشاط‌ها و کارهای خوبی حاصل شده است. این عمربن عبدالعزیز حدود پنج شش ماه بیشتر خلافت نکرد اما خیلی کارها کرد. در تاریخ نوشته است که این کارها و تحول حال او در اثر جرقه‌ای بود که یک معلم در او ایجاد کرد. می‌گفت معلم من پیش من مشغول نماز مستحبی بود، من و یک پسر دیگر که پیش او درس می‌خواندیم مشغول ناسزا گفتن به امیرالمؤمنین علیه السلام شدیم. پس از آن‌که نماز معلم تمام شد رو کرد به من و گفت کسی که در زمان پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بهشتی بوده و همه به آن اذعان داشتند به چه دلیل بعداز پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم کافر شد به‌طوری که بشود او را لعن کرد. عمربن عبدالعزیز می‌گوید: همین یک جرقه باعث شد که در همان وقت تصمیم گرفتم اگر قدرت پیدا کردم، امیرالمؤمنین علیه السلام را بلند بدارم...
درس اخلاق شماره 577 مراقبه در سیر و سلوک/ حضرت‌آیةالله مظاهری علم اخلاق بر نسخه مراقبه و محاسبه پافشاری و تأکید دارد و روایات فراوانی از ائمه معصومین علیهم السلام داریم که این قانون مراقبه و محاسبه را دستور دادند. روایت مشهوری از حضرت موسی‌بن جعفر علیه السلام منقول است که «لیس منّا من لم یحاسب نفسه فی کل یوم»؛ (کافی/2/453) یعنی از ما نیست آن کس که برای خودش هر روز محاسبه نداشته باشد، یک بررسی در کارهایش نداشته باشد. نظیر این روایت، روایات نبوی و علوی زیادی وجود دارد. در مراقبه توجه به این‌که همه جا محضر خداست و ما در محضر خدا هستیم و همه چیز حتی دل ما در محضر خداست و نیز توجه به این آیه «إنّ الله یحول بین المرء و قلبه»؛ برای سازندگی مفید است. انسان توجه داشته باشد که خدا از انسان، به انسان نزدیک‌تر است...
درس اخلاق شماره 576 وجه ملامت دنیا در روایات / آیت‌الله مصباح یزدی
در برخی روایات، دنیا و آخرت به‌عنوان دو دشمن که هر کدام دشمن دیگری است معرفی شده است. در برخی از تعبیرات نیز به دو هوو تشبیه شده‌اند که نمی‌خواهند با هم جمع شوند و نسبت به یکدیگر حساسیت دارند...
درس اخلاق شماره 575 علائم محبت به خدا / آیةالله شیخ محمدتقی آملی برای شخص محب علامات و نشانه‌هایی است که اگر واجد آن‌ها بود محبتش، حقیقی است و الا دروغ می‌گوید. از علائم محبت این است که نزد محب هدایا و تحف و وسایلی است که باید از جانب دوست به او برسد، یکی از آن هدایا و عطایای حق نسبت به او لذت بردن او از بلایایی است که از طرف حق به او می‌رسد. شاعر گوید...
درس اخلاق شماره 574 راه‌های نجات از لغزش‌های اخلاقی / آیت‌الله مصباح یزدی این پرسش در مباحث اخلاقی قابل طرح است که اگر کسی خواست زندگی آخرت را بر دنیاطلبی ترجیح دهد، چه باید بکند؟ بسیاری از افراد می‌خواهند به بهشت بروند و در آن‌جا با اولیا و انبیا رفیق باشند، اما در عمل قادر نیستند؛ گاهی تصمیم می‌گیریم که مرتکب گناه و لغزش‌های اخلاقی و شرعی نشویم، ولی می‌لغزیم؛ چه کنیم که این‌گونه نشود؟ بدیهی است که این مطلب نیازمند برنامه و تلاش است و آمپولی برای رسیدن به این خواسته وجود ندارد که با تزریق آن حب دنیا از دلمان بیرون برود و آخرت خواه شویم...
درس اخلاق شماره 573 عواقب گناه تکبر / آیت‌الله مصباح یزدی مهم‌ترین نکته‌ای که در آیه «قلنا للملائکة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا ابلیس لم یکن من الساجدین»؛ وجود دارد، توجه به این است که تکبر چه بر سر یک مکلف می‌آورد؛ آن هم تکبری که در مقابل خدا باشد. این نوع آیات در واقع یک هشداری برای انسان است که بداند اولین گناهی که سبب عقاب یک موجود می‌شود، کبر است...
درس اخلاق شماره 572 شیرینی زندگی با حسن خلق / آیةالله‌العظمی خامنه‌ای هیچ زندگی‌ای گواراتر از آن زندگی‌ای که با حسن خلق همراه باشد، نیست؛ وجهش هم علی‌الظاهر این است که انسانی که دارای خوش اخلاقی با مردم، تواضع با مردم، رفتارگرم و خوش آیند با مردم است، زندگی برای او آسان و شیرین است؛ چون در محیط اجتماعی، ارتباطات و برخوردها متقابل و متبادل است...
درس اخلاق شماره 571 برکات نماز شب / آیةالله‌العظمی مظاهری نماز شب گرچه مستحب است، اما هر امر مستحبی را نمی‌توان ترک کرد. اگر بنده بداند که خداوند متعال به نماز شب او، نزد فرشتگان مباهات می‌کند و به‌واسطه نافله شب، گناهان او را می‌آمرزد، هیچ‌گاه از خواندن آن غافل نمی‌شود. مهم‌ترین فایده و برکت نماز شب، این است که موجب آمرزش و غفران الهی است.
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند...
درس اخلاق شماره 570 دام‌های شیطان / آیةالله مصباح یزدی همه آن مواردی را که شیطان به‌صورت مستقیم و یا با یک یا چند واسطه برای انحراف انسان و ممانعت از پیمودن راه بندگی خدا به کار می‌برد، خداوند حدود آن را در قرآن مشخص نموده است.
در آیه 119 سوره نساء آمده: «و لأضلّنّهم»؛ که این ضلالت و گمراه کردن یک عنوان کلی از کارهای شیطان است. آیه در ادامه به بعضی از مواردی را که شیطان به‌عنوان دام در مسیر بندگی قرار می‌دهد اشاره می‌کند که از جمله می‌فرماید: «و لأمنّیّنهم»؛ یعنی آرزوهای کاذب برای انسان‌ها ایجاد می‌کنم تا برای رسیدن به آن آرزوها حاضر باشند و هر کاری را انجام دهند. در این صورت راه باز می‌شود که آن‌ها را به گناه دعوت کنم...
درس اخلاق شماره 569 معنای مذمت دنیا در روایات / آیت‌الله مصباح یزدی با توجه به این‌که دنیا در قرآن و روایت مذموم و بی‌ارزش معرفی شده، حال این سؤال مطرح می‌شود که بالاخره باید با این دنیا چه کنیم؟ با این دنیایی که حضرت علی علیه السلام در نهج‌البلاغه در موردش می‌فرماید: «و لهی فی عینی اوهی و اوهن من عفصة مقرة»؛ یعنی این دنیا در نظر من به اندازه یک دانه بلوط تلخ ارزش ندارد. در جای دیگر دنیا را به برگ درختی...
درس اخلاق شماره 568 نماز در منظر رسول الله صلی اله علیه و آله و سلم /// آیت‌الله فاضل بابلی
حضرت خاتم الانبیا صلی اله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «یا اباذر جعل‌الله جلّ ثنائه قرّة عینی فی الصلاة»؛ قره، به معنای خوشی و آرامش است و حضرت رسول‌الله صلی اله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: خوشی و آرامش من در نماز است. ملاحظه کنید که یک فرد گرسنه روزه‌دار در یک روز طولانی که سحری هم نخورده، چقدر حواسش به غذا است و چقدر از غذا خوشش می‌آید؟ ولی به هر حال موقع افطار از غذا سیر می‌شود...
درس اخلاق شماره 567 امر به معروف و نهی از منکر/// آیت‌الله صالحی مازندرانی رحمه الله علیه امر به معروف و نهی از منکر، باب وسیعی است و بحث در اطراف و ابعادش نیازمند توضیحاتی است. معروف در فرهنگ دین، آن چیزی است که فرهنگ قرآن و حدیث آن را به رسمیت می‌شناسد، و برای آن ارزش و اعتبار قائل است. در مقابل، منکر از نکره و به معنای ناشناخته شده است؛ یعنی عملی است که حوزه وحی، آن را به رسمیت نمی‌شناسد...
درس اخلاق شماره 566 محبت واقعی /// آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی رحمه الله علیه طبق صریح آیه قرآن که می‌فرماید: «یحبّهم و یحبّونه»؛ محبت مقوله‌ای دو طرفه است؛ یعنی به همان اندازه که در دل مؤمن محبت خدا هست، از ناحیه او هم نسبت به بندگان محبت است، به عبارتی همان‌طوری که تشنه، دنبال آب می‌گردد، آب نیز به‌دنبال تشنه می‌دود، به قول شاعر...
درس اخلاق شماره 565 تلاش برای خودسازی /// آیت‌الله فاضل بابلی رحمه الله علیه باید خود را بسازیم و برای خودسازی باید خیلی کار بشود. اگر مشکلی در اقتصاد و مسایل کشور وجود دارد مشکلات دسته دوم و سوم هستند، اما مشکل اصلی برای انسان، مشکلات روحی و اخلاقی است. تهذیب، تزکیه و تربیت که باشد، علم هم می‌آید. علم دادنی است، اما تربیت گرفتنی است...
درس اخلاق شماره 564 حس فراموش نکردن گناه /// آیت‌الله فاضل بابلی رحمه الله علیه
نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در سفارشی خطاب به جناب اباذر فرمودند: «ای اباذر! گناه، آدم را بیچاره و بی‌تاب می‌کند. اگر یک پرنده‌ای در قفس اسیر بشود، چقدر بی‌تابی می‌کند، انسان مؤمن نیز نسبت به گناه این‌گونه است. زمانی که با گناه مواجه می‌شود، به مراتب بی‌تاب‌تر از پرنده در قفس است.
معمولاً انسان مؤمن دچار تزلزل و گناه نمی‌شود. حالا اگر شخص گناهی را مرتکب شد...
درس اخلاق شماره 562 رابطه بعثت انبیا با تهذیب نفس /// آیت‌الله‌العظمی مظاهری
قرآن شریف در چند جا می‌فرماید که بعثت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و نزول قرآن برای تهذیب نفس است. در سوره جمعه آمده: «هو الذی بعث فی الامیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکّیهم و یعلّمهم الله الکتاب و الحکمة»؛ (جمعه/2) طبق این آیه، تهذیب نفس متوقف بر علم است، بلکه هر سعادتی متوقف بر علم است؛ چه سعادت معنوی و سیر و سلوکی و چه سعادت دنیوی و لذا پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و قرآن کریم، به تعبیری دو ثقل برای سعادت هر دو است...
درس اخلاق شماره 561 قبح عالم بی‌عمل /// آیت‌الله صالحی مازندرانی رحمه الله علیه کنترل زبان
در خصوص زبان و آفات و خساراتی که با این کوچکی‌اش به بار می‌آورد، مسایل زیادی در روایات و متون احادیث وجود دارد. حضرت امیرالمؤمنین علیه السللام در چندین جا از نهج‌البلاغه درباره لسان سخن فرمودند. از جمله این‌که «لسان العاقل وراء قلبه و قلب الاحمق وراء لسانه»؛ (نهج‌البلاغه/حکمت39) یعنی کسی که عقلش بر او حاکم است، زبانش وراء قلب و عقلش ایستاده؛ یعنی گویا عقل امام، و زبان مأموم است و تا عقل فرمان ندهد که بگو، حرف نمی‌زند...
درس اخلاق شماره 560 قبح عالم بی‌عمل /// آیت‌الله فاضل بابلی رحمه الله علیه از فرمایشات گهربار حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به جناب اباذر این بود که فرمودند: مبغوض‌ترین، منفورترین و دورترین افراد از رحمت الهی در روز قیامت، عالمانی هستند که به دانش‌شان عمل نمی‌کنند، با این‌که حق را می‌دانند، ولی عمل نمی‌کنند.
قرآن کریم، آداب سخنش خیلی مودبانه است و با این حال قرآن، در دو جا گروهی از انسان‌ها را به خر و سگ تشبیه می‌کند که در هر دو موردش، عالم بی‌عمل را سرزنش می‌کند...
درس اخلاق شماره 559 دارا شدن مفاهیم قرآن و حدیث /// آیت‌الله‌العظمی صالحی مازندرانی رحمه الله علیه قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: صنفان من أمتی إذا صلحا صلحت أمتی و إذا فسدا فسدت أمتی، قیل یا رسول الله: و مَن هما؟ قال: الفقهاء و الامراء» (بحارالانوار/2/49)
معنای حدیث برای شما روشن است. ما کارمان خدای نکرده ممکن است در طول عمر، معنی کردن حدیث و آیه باشد، اما داشتن آن معانی کار مشکلی است. چه بسا ممکن است ما سخنران خوبی باشیم و الفاظ را هم خوب بیان و ترجمه کنیم، اما داشتن آن معانی و دارا بودن آن حقایق کار مشکلی است...
درس اخلاق شماره 558 قلب مؤمن حرم خداست /// آیت‌الله‌العظمی صالحی مازندرانی رحمه الله علیه
قال الصادق علیه السلام: القلب حرم الله فلا تسکن حرم الله غیر الله؛ (بحارالانوار/ج67/ص26)
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: قلب حرم خداست. عش و حرم به یک معنا هستند. عش و حرم آن جایی است که حرمی‌ها رشد می‌کنند، هم‌چون جوجه و کبوتر در لانه رشد می‌کند، پر و بال در می‌آورد و بعد پرواز می‌کند. قلب انسان حرم خداوند است و در آن حرامی‌ها راه پیدا نمی‌کنند...
درس اخلاق شماره 557 قرآن خواندن یک دستورالعمل الهی /// آیةالله‌العظمی مظاهری
یکی از دستورالعمل‌هایی که در سوره مزمل به پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم داده شده این است که می‌فرماید: «و رتل القرآن ترتیلاً»؛ یعنی قرآن را در مقابل حق خیلی مودب بخوان و همین خواندن قرآن که در قالب رتل آمده، از مستحسنات قرآن است، در این آیه استفاده می‌شود که در همان وقت سحر قرآن خوانده شود. آیه دارد: «قم اللیل إلا قلیلاً أو انقص منه أو زد علیه و رتل القرآن ترتیلاً»؛ بسیاری از بزرگان گفته‌اند که در اوقات نماز شب یک مقداری قرآن بخوانید...
درس اخلاق شماره 556 شاهدان اعمال /// آیت‌الله ناصری روایت معتبری را مرحوم مجلسی از امام صادق نقل کرده که حضرت فرمودند: «ما من یوم یأتی علی ابن‌آدم، إلا قال ذلک الیوم یابن آدم انا یوم جدید و انا علیک شهید فقل فیّ خیراً و اعمل فیّ خیراً؛ (بحارالانوار/7/325) یعنی هیچ روزی بر بنی آدم نمی‌گذرد، مگر این‌که آن روز می‌گوید: ای فرزند آدم! من روز جدید و شاهد اعمال تو هستم؛ پس در من حرف خوب بزن و عمل نیکو انجام بده.»
ما گمان می‌کنیم که خدا خواب است! نه، تو خودت خواب هستی، خدا بیدار است و اعمال و گفتار ما را دقیق می‌داند و آن‌ها را پرونده کرده و شاهد هم گرفته که دو تا ملک هستند علاوه بر آن‌که طبق روایت، خود روز هم شاهد است...
درس اخلاق شماره 555 اقسام روزه‌داران /// آیت‌الله ناصری
آیات و روایات متعددی درباره عظمت و جایگاه ماه مبارک رمضان وجود دارد و از روایات چنین استفاده می‌شود که آثار این ماه در هیچ یک از یازده ماه دیگر نیست. برای مثال فرموده‌اند: کسی که روزه بگیرد، دعایش مستجاب است. کسی که روزه بگیرد، مهمان خداست. کسی که روزه بگیرد، خود خدا مزد اوست. (کافی/ج6ص63) حال سؤال این است آیا آثاری که در روایات آمده برای همه روزه‌داران است؟ یعنی هر کس که روزه بگیرد، دعایش مستجاب است؟ هر کسی که روزه بگیرد، ملائکه با او مصافحه می‌کنند و خود خدا مزد اوست؟...
درس اخلاق شماره 554 غرور و منیّت آیةالله‌العظمی مظاهری مسئله خودسازی خیلی مسئله مشکلی است و از همه مشکل‌تر این‌که انسان بتواند این منیت را زائل بکند، این خیلی مشکل است. ممکن است انسان مقدس بشود، متقی بشود، به مقام ورع رسیده باشد و صدیق هم باشد، اما هنوز آن منیت در جان او رسوخ داشته باشد. «آخر ما یخرج عن قلوب الصدیق حب الجاه»؛ شیطان با خدا حرف می‌زد معاد را قبول داشت و همان‌وقت هم که رانده درگاه خدا شد، گفت...
درس اخلاق شماره 553 توصیه‌های امام حسن عسکری علیه السلام به شیعیان /// آیةالله ناصری
حضرت امام حسن عسکری یک وصیتی به شیعیان خود دارند. حضرت در وصیت‌شان فرمودند: «اوصیکم بتقوی الله والورع فی دینکم والاجتهاد لله و صدق الحدیث و أداء الأمانة الی من ائتمنکم من برّ أو فاجر و طول السجود و حسن الجوار»؛ (تحف‌العقول/487) این‌که حضرت می‌فرمایند از خدا بترسید و تقوی داشته باشید؛ معنایش این است که ما باید از اعمال خودمان بپرهیزیم؛ زیرا هر عملی که انجام می‌دهم، صورت برزخی‌ای دارد که این صورت برزخی را پس از مرگ، به خودم می‌دهند. این عمل من محصول عمرم است. گناه نکن تا خداوند آن آثار سوء را به تو ندهد. بترس از این‌که گناه بکنی. اگر گناه کردی خداوند آثار اعمالت را به تو می‌دهد. رعایت دین را بکن؛ برای این‌که دین که الآن به‌دست من و شما رسیده، برایش خیلی زحمت کشیده شد. از هزاروچهارصد سال پیش تا به حال چه خون‌هایی برای حفظ این دین ریخته شده و چه علما و مجاهدانی کشته و شهید شده‌اند. مبادا دستورات دین را سبک بگیریم. مبادی یک روز به دین خدا عمل بشود و یک روز عمل نشود...
درس اخلاق شماره 552 ضرورت خودسازی /// آیت‌الله‌العظمی مظاهری
ما طلبه‌ها باید برنامه خودسازی داشته باشیم و این خودسازی باید به این‌جا منتهی شود که علم، شهرت و مقام در مسیر دین و ترویج آن استفاده شود. اگر غیر از این باشد، بهتر است که فرمایش امام سجاد علیه‌السلام محقق شود که فرمود: «اللهم إذا کان عمری مرتعاً للشیطان فاقبضنی إلیک»؛ یعنی اگر دل ما چراگاه شیطان بشود، نبودن‌مان در دنیا بهتر است...
آرشیو PDF
