عضو هیأت‌مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی
وظیفه‌شناسی از ویژگی‌های علامه طباطبایی(ره) بود
استاد حوزه علمیه گفت: از ویژگی‌های علامه طباطبایی(ره) جمع بین تعقّل و تعبّد بود؛ به‌گونه‌ای که علامه در کنار تفسیر المیزان، بدایه و نهایه در فلسفه تألیف می‌کند. از دیگر ویژگی‌های علامه، فهم ضروریات بود؛ یعنی قابلیت مرجعیت علامه صددرصد بود.
به گزارش خبرگزاری حوزه از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن معلمی در نشست علمی که به‌مناسبت بزرگداشت علامه محمدحسین طباطبایی(ره) در مدرسه علمیه خاتم‌الانبیاء(ص) داران برگزار شد، با اشاره به فضایل علمی و اخلاقی این مفسر کبیر قرآن کریم، به ضرورت‌های پژوهش به‌عنوان کلید پیشرفت علم پرداخت و اظهار کرد: علامه طباطبایی در آموزش و پژوهش حوزه، نقش داشت و یکی از ویژگی‌های ایشان، جمع بین تعقّل و تعبّد بود؛ به‌گونه‌ای که علامه در کنار تفسیر المیزان، بدایه و نهایه را در فلسفه تألیف می‌کند.
وی افزود: این ویژگی از آن رو است که تعقل، بدون تعبد، ممکن است همانند فلسفه غرب به بیراهه برود و تعبد بدون تعقل نیز سبب تحجرگرایی است؛ همچنان که حضرت امام(ره) نیز تعقل و تعبد را با یکدیگر جمع کرد؛ علامه نیز همین‌گونه بود.
این استاد حوزه با بیان ویژگی به‌روز بودن علامه طباطبایی(ره) گفت: علامه در زمان خود با فلاسفه مطرح جهان بحث می‌کرد و روش رئالیسم را نیز در مقابله با کمونیسم نوشت؛ لذا باید سخنان روز و جدید را بشنویم و روی آن دقت کنیم و پاسخ آن را به‌دست آوریم تا خود دچار شبهه نشویم.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی، یکی دیگر از ویژگی‌های علامه طباطبایی را شاگردپروری عنوان کرد و ادامه داد: ایشان شاگردان برجسته‌ای مانند شهید مطهری، آیت‌الله مصباح و... تربیت کرد و با همه آنان ارتباط داشت و مشکلات آنها را می‌دانست.
وی اضافه کرد: از دیگر ویژگی‌های علامه، فهم ضروریات بود؛ یعنی قابلیت مرجعیت علامه صددرصد بود؛ اما کمبود درس تفسیر، فلسفه و اخلاق در حوزه را حس کرد و آنها را برای حوزه ضروری‌تر دانست.
این استاد حوزه تواضع شخصیت و در کنار آن حریت و درک شرایط زمان خود را از ویژگی‌های برجسته علامه دانست این استاد حوزه گفت: درک آنچه که ضروری است و اینکه انسان وظیفه خود را بفهمد، بسیار مهم است.
وی خاطرنشان کرد: اکنون آموزش جامعه‌شناسی اسلامی، روان‌شناسی اسلامی، فلسفه، کلام، فقه و اصول وظیفه هستند و باید دید بر اساس استعداد، علاقه و با توجه به شرایط انقلاب، جامعه به چه رشته‌ای نیاز دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی عنوان کرد: امروز هوش مصنوعی، بحث بسیار مهمی است و افرادی علاقه دارند، علاوه بر دروس طلبگی در زمینه هوش مصنوعی نیز وارد شوند؛ لذا باید این مسئله را متوجه شویم که وظیفه ما در این زمان چه چیزی است.
وی در ادامه سخنان خود، به مسأله آموزش و پژوهش در حوزه نیز اشاره کرد و گفت: در زمینه آموزش و تدریس، بدترین شیوه، سخنرانی است و بهترین روش، تحقیق و کنفرانس است؛ لذا باید در تدریس، دانش‌پژوه در فرایند یادگیری قرار گیرد؛ یعنی تنها نباید اطلاعات را بالا برد؛ بلکه باید توان فهمیدن را به افراد یاد داد.
عضو هیأت‌مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی افزود: طلبه باید از ابتدا تصمیم بگیرد که درست درس بخواند و درست کار علمی کند؛ در عین‌حال نیز ممکن است، در آغاز راه مضیقه‌هایی وجود داشته باشد؛ اما اگر عالم خوبی شود، همه خواهان این عالم می‌شوند؛ لذا باید در روش تدریس خود تجدیدنظر کنید و امر مباحثه و مطالعه را جدی بگیرید.
این استاد حوزه با تأکید بر امر تحقیق و پژوهش در حوزه تصریح کرد: متأسفانه طلاب از ابتدای طلبگی دست به نوشتن نمی‌برند؛ درحالی‌که توصیه ما به طلاب برای اینکه علم آنها به‌کار دیگران بیاید، این است که از ابتدای طلبگی دست به قلم باشند و یا خلاصه درس استاد را به قلم خود بنویسند.
وی همچنین مسأله خودسازی را بسیار مهم دانست و گفت: اگر امروز در مسائل جزئی مراقبت از هوای نفس نکنیم، در آینده در مسائل بزرگ دچار مشکل می‌شویم. این در شرایطی است که در گذشته، علما، حتی مرجعیت را به یکدیگر واگذار می‌کردند و به‌راحتی قبول نمی‌کردند.
عضو هیأت‌مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی، تغییر در روش تدریس و بهره‌گیری از شیوه‌های نوین ارائه درس و وسایل کمک آموزشی را برای اساتید حوزه ضروری خواند و افزود: در روش تدریس و تغییر در برخی کتب درسی، علت عقب‌افتادگی ما در همین مسأله است که روش‌های خود را درست نمی‌کنیم؛ درحالی‌که استاد باید بتواند از وسائل کمک‌آموزشی در امر آموزش استفاده کند و داشتن طرح درس برای استاد بسیار مهم است.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، طلبه باید تقریرنویسی، مقاله‌نویسی و خلاصه‌نویسی بداند و باید پژوهش‌هایی که انجام می‌دهد، به‌روز و کاربردی باشد و مشکلی از نظام در حوزه‌های مختلف اعم از اعتقادات، اخلاقیات و یا مدیریت اجرایی را رفع کند.
وی اضافه کرد: امروز شبهات الحادی غرب به‌صورت گسترده‌ای در فضای مجازی وجود دارد و یا تناقضات قرآنی را در جامعه مطرح می‌کنند و باید حوزه و طلاب، پاسخ این امور را بدهند و خود را برای آن آماده کنند و لذا باید پژوهش و آموزش به‌سمت کاربردی شدن برود.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی عنوان کرد: اگزیستانسیالیسم یک مکتب غربی است و یک شاخه الحادی دارد و غرب بر اساس آن، داستان می‌نویسد و عرضه می‌کند؛ بر همین مبنا رهبر معظم انقلاب بر این مسأله تأکید دارند که ما نیز می‌توانیم بر اساس فلسفه و مکتب خود این کار را انجام دهیم.
وی با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب در خصوص کار در زمینه فلسفه کودک، گفت: سالیان زیادی است که فلسفه کودک در غرب پیگیری می‌شود و دو محصول دارد: در وهله اول کودک را عاقلانه تربیت می‌کند؛ یعنی به کودک می‌آموزد، تصمیمات زندگی باید عاقلانه باشد و بر اساس احساسات نباشد و پس از آن، مبانی دینی خود را به زبان داستان بیان می‌کنند.
این استاد حوزه ارائه فلسفه بزرگان دینی و فلسفی به زبان کودکان را ضروری عنوان کرد و ادامه داد: این به این معنا است که باید به‌سمت کاربردی و به‌روز کردن این علوم برویم و از دبستان پایه‌ها را قوی کنیم و اگر در ذهن این ایده‌آل‌ها وجود داشته باشد، از الآن برای آن برنامه‌ریزی می‌کنیم.
عضو هیأت‌مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی همچنین، به تبیین ضرورت مطالعه و تحصیل فلسفه پرداخت و افزود: باید علم اصول، عقاید و فلسفه را در خدمت درست و عمیق فهمیدن قرآن به‌کار گیریم؛ به‌تعبیر دیگر اگر طلبه، فلسفه را خوب بخواند و نقد و اشکال کند در فهم آیات و روایاتی مربوط به مباحث فلسفی، مبنایی و اعتقادی نیز بسیار کارساز است.
وی تأکید کرد: بنابراین فلسفه به سه دلیل ضرورت دارد؛ از جمله اینکه باید دین را با عقل اثبات کنیم؛ پس ورود به دین با کمک عقل انجام می‌شود و پس از آن، باید با عقل، شبهات را پاسخ داد و سپس فهم دقیق آیات و روایاتی است که مرتبط با اصول اعتقادی است.
وی افزود: این ویژگی از آن رو است که تعقل، بدون تعبد، ممکن است همانند فلسفه غرب به بیراهه برود و تعبد بدون تعقل نیز سبب تحجرگرایی است؛ همچنان که حضرت امام(ره) نیز تعقل و تعبد را با یکدیگر جمع کرد؛ علامه نیز همین‌گونه بود.
این استاد حوزه با بیان ویژگی به‌روز بودن علامه طباطبایی(ره) گفت: علامه در زمان خود با فلاسفه مطرح جهان بحث می‌کرد و روش رئالیسم را نیز در مقابله با کمونیسم نوشت؛ لذا باید سخنان روز و جدید را بشنویم و روی آن دقت کنیم و پاسخ آن را به‌دست آوریم تا خود دچار شبهه نشویم.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی، یکی دیگر از ویژگی‌های علامه طباطبایی را شاگردپروری عنوان کرد و ادامه داد: ایشان شاگردان برجسته‌ای مانند شهید مطهری، آیت‌الله مصباح و... تربیت کرد و با همه آنان ارتباط داشت و مشکلات آنها را می‌دانست.
وی اضافه کرد: از دیگر ویژگی‌های علامه، فهم ضروریات بود؛ یعنی قابلیت مرجعیت علامه صددرصد بود؛ اما کمبود درس تفسیر، فلسفه و اخلاق در حوزه را حس کرد و آنها را برای حوزه ضروری‌تر دانست.
این استاد حوزه تواضع شخصیت و در کنار آن حریت و درک شرایط زمان خود را از ویژگی‌های برجسته علامه دانست این استاد حوزه گفت: درک آنچه که ضروری است و اینکه انسان وظیفه خود را بفهمد، بسیار مهم است.
وی خاطرنشان کرد: اکنون آموزش جامعه‌شناسی اسلامی، روان‌شناسی اسلامی، فلسفه، کلام، فقه و اصول وظیفه هستند و باید دید بر اساس استعداد، علاقه و با توجه به شرایط انقلاب، جامعه به چه رشته‌ای نیاز دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی عنوان کرد: امروز هوش مصنوعی، بحث بسیار مهمی است و افرادی علاقه دارند، علاوه بر دروس طلبگی در زمینه هوش مصنوعی نیز وارد شوند؛ لذا باید این مسئله را متوجه شویم که وظیفه ما در این زمان چه چیزی است.
وی در ادامه سخنان خود، به مسأله آموزش و پژوهش در حوزه نیز اشاره کرد و گفت: در زمینه آموزش و تدریس، بدترین شیوه، سخنرانی است و بهترین روش، تحقیق و کنفرانس است؛ لذا باید در تدریس، دانش‌پژوه در فرایند یادگیری قرار گیرد؛ یعنی تنها نباید اطلاعات را بالا برد؛ بلکه باید توان فهمیدن را به افراد یاد داد.
عضو هیأت‌مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی افزود: طلبه باید از ابتدا تصمیم بگیرد که درست درس بخواند و درست کار علمی کند؛ در عین‌حال نیز ممکن است، در آغاز راه مضیقه‌هایی وجود داشته باشد؛ اما اگر عالم خوبی شود، همه خواهان این عالم می‌شوند؛ لذا باید در روش تدریس خود تجدیدنظر کنید و امر مباحثه و مطالعه را جدی بگیرید.
این استاد حوزه با تأکید بر امر تحقیق و پژوهش در حوزه تصریح کرد: متأسفانه طلاب از ابتدای طلبگی دست به نوشتن نمی‌برند؛ درحالی‌که توصیه ما به طلاب برای اینکه علم آنها به‌کار دیگران بیاید، این است که از ابتدای طلبگی دست به قلم باشند و یا خلاصه درس استاد را به قلم خود بنویسند.
وی همچنین مسأله خودسازی را بسیار مهم دانست و گفت: اگر امروز در مسائل جزئی مراقبت از هوای نفس نکنیم، در آینده در مسائل بزرگ دچار مشکل می‌شویم. این در شرایطی است که در گذشته، علما، حتی مرجعیت را به یکدیگر واگذار می‌کردند و به‌راحتی قبول نمی‌کردند.
عضو هیأت‌مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی، تغییر در روش تدریس و بهره‌گیری از شیوه‌های نوین ارائه درس و وسایل کمک آموزشی را برای اساتید حوزه ضروری خواند و افزود: در روش تدریس و تغییر در برخی کتب درسی، علت عقب‌افتادگی ما در همین مسأله است که روش‌های خود را درست نمی‌کنیم؛ درحالی‌که استاد باید بتواند از وسائل کمک‌آموزشی در امر آموزش استفاده کند و داشتن طرح درس برای استاد بسیار مهم است.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، طلبه باید تقریرنویسی، مقاله‌نویسی و خلاصه‌نویسی بداند و باید پژوهش‌هایی که انجام می‌دهد، به‌روز و کاربردی باشد و مشکلی از نظام در حوزه‌های مختلف اعم از اعتقادات، اخلاقیات و یا مدیریت اجرایی را رفع کند.
وی اضافه کرد: امروز شبهات الحادی غرب به‌صورت گسترده‌ای در فضای مجازی وجود دارد و یا تناقضات قرآنی را در جامعه مطرح می‌کنند و باید حوزه و طلاب، پاسخ این امور را بدهند و خود را برای آن آماده کنند و لذا باید پژوهش و آموزش به‌سمت کاربردی شدن برود.
حجت‌الاسلام والمسلمین معلمی عنوان کرد: اگزیستانسیالیسم یک مکتب غربی است و یک شاخه الحادی دارد و غرب بر اساس آن، داستان می‌نویسد و عرضه می‌کند؛ بر همین مبنا رهبر معظم انقلاب بر این مسأله تأکید دارند که ما نیز می‌توانیم بر اساس فلسفه و مکتب خود این کار را انجام دهیم.
وی با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب در خصوص کار در زمینه فلسفه کودک، گفت: سالیان زیادی است که فلسفه کودک در غرب پیگیری می‌شود و دو محصول دارد: در وهله اول کودک را عاقلانه تربیت می‌کند؛ یعنی به کودک می‌آموزد، تصمیمات زندگی باید عاقلانه باشد و بر اساس احساسات نباشد و پس از آن، مبانی دینی خود را به زبان داستان بیان می‌کنند.
این استاد حوزه ارائه فلسفه بزرگان دینی و فلسفی به زبان کودکان را ضروری عنوان کرد و ادامه داد: این به این معنا است که باید به‌سمت کاربردی و به‌روز کردن این علوم برویم و از دبستان پایه‌ها را قوی کنیم و اگر در ذهن این ایده‌آل‌ها وجود داشته باشد، از الآن برای آن برنامه‌ریزی می‌کنیم.
عضو هیأت‌مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی همچنین، به تبیین ضرورت مطالعه و تحصیل فلسفه پرداخت و افزود: باید علم اصول، عقاید و فلسفه را در خدمت درست و عمیق فهمیدن قرآن به‌کار گیریم؛ به‌تعبیر دیگر اگر طلبه، فلسفه را خوب بخواند و نقد و اشکال کند در فهم آیات و روایاتی مربوط به مباحث فلسفی، مبنایی و اعتقادی نیز بسیار کارساز است.
وی تأکید کرد: بنابراین فلسفه به سه دلیل ضرورت دارد؛ از جمله اینکه باید دین را با عقل اثبات کنیم؛ پس ورود به دین با کمک عقل انجام می‌شود و پس از آن، باید با عقل، شبهات را پاسخ داد و سپس فهم دقیق آیات و روایاتی است که مرتبط با اصول اعتقادی است.