آیتالله اعرافی
میرزای نائینی(ره) نماد عقلانیت مجاهدانه در اندیشه اسلامی
ادامه از صفحه 3
سیره و کلام میرزای نائینی، تحلیلی و راهگشا بود
آیتالله اعرافی همچنین به مواجهه میرزای نائینی با شرایط سیاسی و اجتماعی اشاره و بیان کرد: مرحوم نائینی پس از جنگ جهانی اول زندگی میکرد؛ دورهای که جهان اسلام متفرق شد و اثرات استعمار غرب بهشدت مشهود بود. ایشان تحولات فکری و سیاسی غرب در قرن نوزدهم و بیستم را تجربه کرد و تحلیل نمود. همزمان با شناخت تهدیدات استعمار و تهاجم افکار غربی، جایگاه و نقش جهان اسلام را درک کرد. نائینی با این آشفتگیها و چالشها مواجه شد و در عین حال، مرد زمانه خود باقی ماند. تحلیلگر و راهگشا بود و توانست، اصول و قواعد فقهی و سیاسی اسلام را در پاسخ به مسائل نوین تبیین و استوار سازد.
وی همچنین با اشاره به جایگاه رفیع میرزای نائینی در عرصههای سیاسی و اجتماعی گفت: این مرجع بزرگ و عالم والامقام، چه در زمانی که در کنار میرزا شیرازی بود، چه در دوره حضور در کنار آخوند خراسانی و چه در زمانی که خود مرجعیت را عهدهدار شد، همواره دلسوز عالم اسلام و ملتهای ایران و عراق بود. ایشان مسائل زمانه را درک میکرد و هیچگاه از مواجهه با دشواریها و مخاطرات شانه خالی نکرد. نائینی، در تمام این مراحل، در میدان اثرگذاری و نقشآفرینی حضور داشت و الگوی اندیشه سیاسی و حکمرانی را بهگونهای ارائه کرد که همزمان آگاهی دقیق از تحولات زمانه و تعهد به اصول اسلامی و اجتماعی را نشان میدهد.
مشاور فکری میرزای شیرازی و تکیهگاه آخوند خراسانی
آیتالله اعرافی با اشاره به کنشگری فعال آیتالله نائینی اظهار کرد: علامه نائینی(ره) در مهمترین نهضتها و جنبشهای ایران و عراق، کنشگری بسیار مؤثر و برجستهای داشت. چه در کنار میرزا شیرازی و آخوند خراسانی(ره) و حتی در دورهای که خود عهدهدار مرجعیت بود. ایشان نقش پیشرو و اثرگذار داشت. نیمقرن حضور او در ایران و عراق و فعالیتهای او در این دو کشور، اهمیت ویژهای دارد و امروز نیز الگویی برای طلاب و پژوهشگران است.
وی ادامه داد: در همان سنین جوانی و میانسالی، میرزای نائینی مورد اعتماد میرزای شیرازی بود. ایشان در تصمیمگیریها و حرکتهای سیاسی میرزای شیرازی مشارکت داشت و نظراتش اثرگذار بود. این اعتماد و اثرگذاری، پیش از آنکه ایشان به مقامات اجتماعی و مرجعیت دست یابد، نشاندهنده جایگاه علمی و فکری او در میان بزرگان زمانه بود.
آیتالله اعرافی افزود: پس از مهاجرت به نجف، مرحوم نائینی در کنار مرحوم آخوند خراسانی قرار گرفت. اگرچه شاید رابطه شاگردی سنتی بهمعنای کامل برقرار نبود، اما اعتماد کامل آخوند خراسانی به او مشهود بود. بسیاری از بیانیههای سیاسی، اعلامیههای مهم و تصمیمات اجتماعی نجف در آن دوران با مشورت نائینی و با تکیه بر دیدگاههای او شکل گرفت.
نقش کلیدی علامه نائینی در قیامهای ضداستعماری
وی در ادامه با اشاره به نقش علامه نائینی در قیامهای ضد استعمار ابراز کرد: آیتالله نائینی در جریان قیامهای عراق علیه سلطه انگلیس، پیشگام و اثرگذار بود. نقش ایشان و همراهانش در هدایت حرکتهای مردمی و سیاسی، تا آنجا برجسته بود که تبعید آنان به قم بهعنوان نتیجه مستقیم این فعالیتها رقم خورد. این سیره میرزای نائینی، ترکیبی از علم، آگاهی سیاسی، شجاعت و مسئولیت اجتماعی است و نشاندهنده تعهد عمیق او به مصالح امت اسلام و ملتهای منطقه بود.
مدیر حوزههای علمیه گفت: امام خمینی(ره) در تاریخ معاصر نقطه عطفی خلق کرد که فهم قهرمانانه ملت ایران و حرکت تحولآفرین حوزههای علمیه در کنار آن، نمونهای بیسابقه در هزار سال گذشته است. جریان حوادث از بغداد و عصر مغول تا نهضت مشروطه، فراز و فرودهای متعدد داشته است؛ اما در دوران امام، تحولی بنیادین در امت اسلام و ملت ایران رخ داد.
وی با اشاره به اهمیت تاریخ حوزههای علمیه افزود: امروز حوزههای علمیه باید بهعنوان انگیزهای برای طلبهها و استادان، تاریخ دقیق فعالیتهای علمی و اجتماعی خود را مورد بررسی قرار دهند و از آن برای پاسخ به نیازهای امروز بهره ببرند. بزرگانی چون میرزای نائینی و آخوند خراسانی(ره) برخلاف برخی پیشینیان، با نقشآفرینی هوشمندانه در نجف، در عرصه سیاست فعال بودند و توصیههای راهگشایی ارائه دادند.
عضو شورایعالی حوزههای علمیه همچنین تأکید کرد: باید هم کامیابیها و هم ناکامیها گذشته را مدنظر قرار دهیم. نهضت مشروطه درسهای بزرگی داشت؛ از حرکتهای نوعی و قیامهای بزرگ گرفته تا تلاش برای رهایی از استبداد و استعمار. روحانیت همواره در کنار ملت ایران نقشآفرینی کرده است. امام بزرگوار با تحلیل جامع نهضتهای گذشته، از تنباکو و مشروطه تا نهضت نفت، سامانهای نوین بنیان نهادند که مرجعیت و ولایت در آن، نقطه محوری است.
وی افزود: میرزای نائینی علاوه بر ویژگیهای علمی ممتاز، دارای شخصیت اجتماعی و سیاسی برجسته بود. عزت معنوی، روحی و اخلاقی او هنوز بهدرستی در جامعه شناخته نشده است. امروز بیش از هر زمان دیگری به الگوهای اخلاقی و معنوی بزرگ نیاز داریم که مرحوم نائینی در صدر آنها قرار دارد.
آیتالله اعرافی در پایان سخنان خود، ضمن تقدیر و تشکر از حضور علما، مراجع و استادان حاضر در کنگره، گفت: امیدواریم این همایش، الهامبخش طلاب و اساتید جوان باشد و مسیر تاریخ حوزههای علمیه و تعلیم و تربیت علمی و اخلاقی ادامه یابد؛ بهویژه از مرجع عالیقدر آیتاللهالعظمی سبحانی که با پیام و حضورشان، تکیهگاهی برای حوزههای علمی و جامعه روحانیت فراهم آوردند، صمیمانه تشکر میکنم.
سیره و کلام میرزای نائینی، تحلیلی و راهگشا بود
آیتالله اعرافی همچنین به مواجهه میرزای نائینی با شرایط سیاسی و اجتماعی اشاره و بیان کرد: مرحوم نائینی پس از جنگ جهانی اول زندگی میکرد؛ دورهای که جهان اسلام متفرق شد و اثرات استعمار غرب بهشدت مشهود بود. ایشان تحولات فکری و سیاسی غرب در قرن نوزدهم و بیستم را تجربه کرد و تحلیل نمود. همزمان با شناخت تهدیدات استعمار و تهاجم افکار غربی، جایگاه و نقش جهان اسلام را درک کرد. نائینی با این آشفتگیها و چالشها مواجه شد و در عین حال، مرد زمانه خود باقی ماند. تحلیلگر و راهگشا بود و توانست، اصول و قواعد فقهی و سیاسی اسلام را در پاسخ به مسائل نوین تبیین و استوار سازد.
وی همچنین با اشاره به جایگاه رفیع میرزای نائینی در عرصههای سیاسی و اجتماعی گفت: این مرجع بزرگ و عالم والامقام، چه در زمانی که در کنار میرزا شیرازی بود، چه در دوره حضور در کنار آخوند خراسانی و چه در زمانی که خود مرجعیت را عهدهدار شد، همواره دلسوز عالم اسلام و ملتهای ایران و عراق بود. ایشان مسائل زمانه را درک میکرد و هیچگاه از مواجهه با دشواریها و مخاطرات شانه خالی نکرد. نائینی، در تمام این مراحل، در میدان اثرگذاری و نقشآفرینی حضور داشت و الگوی اندیشه سیاسی و حکمرانی را بهگونهای ارائه کرد که همزمان آگاهی دقیق از تحولات زمانه و تعهد به اصول اسلامی و اجتماعی را نشان میدهد.
مشاور فکری میرزای شیرازی و تکیهگاه آخوند خراسانی
آیتالله اعرافی با اشاره به کنشگری فعال آیتالله نائینی اظهار کرد: علامه نائینی(ره) در مهمترین نهضتها و جنبشهای ایران و عراق، کنشگری بسیار مؤثر و برجستهای داشت. چه در کنار میرزا شیرازی و آخوند خراسانی(ره) و حتی در دورهای که خود عهدهدار مرجعیت بود. ایشان نقش پیشرو و اثرگذار داشت. نیمقرن حضور او در ایران و عراق و فعالیتهای او در این دو کشور، اهمیت ویژهای دارد و امروز نیز الگویی برای طلاب و پژوهشگران است.
وی ادامه داد: در همان سنین جوانی و میانسالی، میرزای نائینی مورد اعتماد میرزای شیرازی بود. ایشان در تصمیمگیریها و حرکتهای سیاسی میرزای شیرازی مشارکت داشت و نظراتش اثرگذار بود. این اعتماد و اثرگذاری، پیش از آنکه ایشان به مقامات اجتماعی و مرجعیت دست یابد، نشاندهنده جایگاه علمی و فکری او در میان بزرگان زمانه بود.
آیتالله اعرافی افزود: پس از مهاجرت به نجف، مرحوم نائینی در کنار مرحوم آخوند خراسانی قرار گرفت. اگرچه شاید رابطه شاگردی سنتی بهمعنای کامل برقرار نبود، اما اعتماد کامل آخوند خراسانی به او مشهود بود. بسیاری از بیانیههای سیاسی، اعلامیههای مهم و تصمیمات اجتماعی نجف در آن دوران با مشورت نائینی و با تکیه بر دیدگاههای او شکل گرفت.
نقش کلیدی علامه نائینی در قیامهای ضداستعماری
وی در ادامه با اشاره به نقش علامه نائینی در قیامهای ضد استعمار ابراز کرد: آیتالله نائینی در جریان قیامهای عراق علیه سلطه انگلیس، پیشگام و اثرگذار بود. نقش ایشان و همراهانش در هدایت حرکتهای مردمی و سیاسی، تا آنجا برجسته بود که تبعید آنان به قم بهعنوان نتیجه مستقیم این فعالیتها رقم خورد. این سیره میرزای نائینی، ترکیبی از علم، آگاهی سیاسی، شجاعت و مسئولیت اجتماعی است و نشاندهنده تعهد عمیق او به مصالح امت اسلام و ملتهای منطقه بود.
مدیر حوزههای علمیه گفت: امام خمینی(ره) در تاریخ معاصر نقطه عطفی خلق کرد که فهم قهرمانانه ملت ایران و حرکت تحولآفرین حوزههای علمیه در کنار آن، نمونهای بیسابقه در هزار سال گذشته است. جریان حوادث از بغداد و عصر مغول تا نهضت مشروطه، فراز و فرودهای متعدد داشته است؛ اما در دوران امام، تحولی بنیادین در امت اسلام و ملت ایران رخ داد.
وی با اشاره به اهمیت تاریخ حوزههای علمیه افزود: امروز حوزههای علمیه باید بهعنوان انگیزهای برای طلبهها و استادان، تاریخ دقیق فعالیتهای علمی و اجتماعی خود را مورد بررسی قرار دهند و از آن برای پاسخ به نیازهای امروز بهره ببرند. بزرگانی چون میرزای نائینی و آخوند خراسانی(ره) برخلاف برخی پیشینیان، با نقشآفرینی هوشمندانه در نجف، در عرصه سیاست فعال بودند و توصیههای راهگشایی ارائه دادند.
عضو شورایعالی حوزههای علمیه همچنین تأکید کرد: باید هم کامیابیها و هم ناکامیها گذشته را مدنظر قرار دهیم. نهضت مشروطه درسهای بزرگی داشت؛ از حرکتهای نوعی و قیامهای بزرگ گرفته تا تلاش برای رهایی از استبداد و استعمار. روحانیت همواره در کنار ملت ایران نقشآفرینی کرده است. امام بزرگوار با تحلیل جامع نهضتهای گذشته، از تنباکو و مشروطه تا نهضت نفت، سامانهای نوین بنیان نهادند که مرجعیت و ولایت در آن، نقطه محوری است.
وی افزود: میرزای نائینی علاوه بر ویژگیهای علمی ممتاز، دارای شخصیت اجتماعی و سیاسی برجسته بود. عزت معنوی، روحی و اخلاقی او هنوز بهدرستی در جامعه شناخته نشده است. امروز بیش از هر زمان دیگری به الگوهای اخلاقی و معنوی بزرگ نیاز داریم که مرحوم نائینی در صدر آنها قرار دارد.
آیتالله اعرافی در پایان سخنان خود، ضمن تقدیر و تشکر از حضور علما، مراجع و استادان حاضر در کنگره، گفت: امیدواریم این همایش، الهامبخش طلاب و اساتید جوان باشد و مسیر تاریخ حوزههای علمیه و تعلیم و تربیت علمی و اخلاقی ادامه یابد؛ بهویژه از مرجع عالیقدر آیتاللهالعظمی سبحانی که با پیام و حضورشان، تکیهگاهی برای حوزههای علمی و جامعه روحانیت فراهم آوردند، صمیمانه تشکر میکنم.