یکی از مراکز فعال در عرصه مقابله با شبههافکنیهای امروز جامعه مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی حوزه علمیه قم است که با کارشناسان و متخصصان علوم اسلامی مأمن مراجعان و حقجویان است. یکی از عرصههایی که این مرکز بهصورت ویژه پاسخگوی شبهات و سؤالات است، عرصه عفاف و حجاب است که هر از چندگاهی، بهویژه در ایام هفته عفاف و حجاب، بر میزان شبهات و سؤالات آن افزوده میشود.
برای آشنایی با فعالیتهای این مرکز در عرصه عفاف و حجاب، خبرگزاری حوزه گفتوگویی با دکتر حسین مختاری، مدیر گروه حقوق و فلسفه احکام مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی و دبیر میز تخصصی شبههمحور حجاب انجام داده است که تقدیم علاقهمندان میگردد.
□ با توجه به وجود محتواهای گسترده در فضای مجازی پیرامون عفاف و حجاب و رسالت اصلی حوزه در حراست از مرزهای دینی و ترویج و تبلیغ آموزههای ناب اسلامی، درباره فعالیتهای صورتگرفته در این عرصه بگویید.
یکی از فعالیتهای مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی حوزه علمیه قم، در راستای عمل به رسالت مرکز، در پاسخ به شبهات و مواجهه با موضوع عفاف و حجاب و شبهات این عرصه است که در این راستا، میز تخصصی شبههمحور در موضوع عفاف و حجاب تشکیل شد و بنده نیز، دبیری این میز را بر عهده دارم.
ما در هفتههای گذشته و با توجه به شرایط اجتماعی و مباحثی که در جامعه مطرح شده است و همزمانی و نزدیک بودن به هفته عفاف و حجاب، متناسب با این حوادث و با این روز و هفته، فعالیتهایی را در این مرکز داشتیم که گزارشی کوتاه و اجمالی از این فعالیتها ارائه میکنم.
□ با توجه به اینکه اصل عفاف و حجاب و میزان آن در آموزههای دینی ما صراحتاً بیان شده، برای آشنایی بیشتر خوانندگان، اشارهای به این عرصه داشته باشید.
اصل موضوع عفاف و حجاب و بهویژه حجاب بانوان در دین ما، از ضروریات است که همه فقهای اهل سنت و شیعه نسبت به اصل وجوب حجاب اتفاق نظر دارند و آن را واجب شرعی میدانند؛ درباره میزان پوشش هم اتفاق نظر وجود دارد و اختلافی بین فقها نیست. بر اساس منابع فقهی و از جمله آیات قرآن و سنت پیامبر و ائمه اطهار(ع)، این برداشت را داریم که حجاب جزء ضروریات دین است و بر آن اتفاق نظر وجود دارد.
روایات زیادی در کنار آیات قرآن وجود دارد. خداوند در آیات ۳۰ و ۳۱ میفرمایند: «قل للمؤمنین یغضوا من أبصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک أزکی لهم إن الله خبیر بما یصنعون * و قل للمؤمنات یغضضن من أبصارهن و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن إلا ما ظهر منها و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن و لا یبدین زینتهن... »؛ به مردان مؤمن بگو: دیدگان خویش را فرو اندازند و عورات خویش را نگه دارند که این برایشان بهتر است و خدا از کارهایی که میکنید، آگاه است * و به زنان مؤمنه بگو: چشم فرو اندازند و عورات خود را حفظ کنند و زینتهای خود را جز آنچه آشکار است، ظاهر نسازند و باید که مقنعههایشان را به گریبانها کشند و زینت خود را آشکار نکنند... و در آیه ۵۹ سوره احزاب نیز فرمودهاند: «یا أیها النبی قل لأزواجک و بناتک و نساءالمؤمنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک أدنی أنیعرفن فلایؤذین و کان الله غفوراً رحیماً»؛ ای پیامبر! به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنین بگو تا مقنعههایشان را جلو بکشند. این نزدیکتراست به اینکه شناخته شوند که مسلمان و دوستدار حجابند و در نتیجه آزار نبینند و خدا همواره آمرزنده مهربان است. در کتابهای روایی نیز، در ابواب مختلف فقهی در کتاب وسائلالشیعه و کافی و دیگر منابع شیعه از پیامبر اکرم(ص) و امام علی، امام صادق و سایر ائمه(ع) در این موضوع، سخنان صریحی وجود دارد که پیرامون مسئله عفاف و حجاب گفته شده است.
در کنار این، در حوادث مهم تاریخی از جمله در زمان پیامبر(ص) و بعد از ایشان، توسط خاندان مطهر ایشان، حضرت زهرا و حضرت زینب(س) و دیگر بانوان اسلام، میبینیم که یکی از دغدغههای مهم و اصلی آنها، حفظ عفاف و حجاب است. در واقعه عاشورا و حوادث بعد از آن، که کاروان اسرا در شهرها حضور مییافتند، میبینیم که دغدغه و اهتمام حفظ عفاف و حجاب وجود داشته است و برای اینکه بانوان اهلبیت(ع) در انظار عمومی کمتر حاضر باشند، تلاشهای زیادی شد.
□ با توجه به تخصصی و حساس بودن مسئله حجاب، بهویژه حجاب بانوان، اقداماتی هم که در این عرصه صورت میگیرد، باید بر اساس این اقتضاء باشد. در این عرصه چه فعالیتی داشتید؟
در سالها و دهههای اخیر شاهدیم که نسبت به احکام مختلف دینی، شبهاتی مطرح میشده و علما و فقیهان و کسانی که دغدغه دینی دارند، در صدد پاسخگویی برمیآیند. بخشی از شبهات هم جدید است که امروز در عرصه عفاف و حجاب هم وجود دارد. ما برای پاسخ به این شبهات، یکی از کارهایی که انجام دادیم، برگزاری «مدرسه فصلی شبههپژوهی حجاب» بود.
مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی بهصورت فصلی مدرسههایی را در موضوعات مختلف توسط گروههای مختلف طراحی میکند که مخاطبان حاضر در این مدارس، عمدتاً از قشر فرهیخته طلاب سطح ۳ و ۴ و یا اساتید حوزه و دانشگاه بر حسب سطح مطالب ارائهشده در آن هستند.
در مدرسه شبههپژوهی عفاف و حجاب، مخاطبانی خاص حضور یافتند و مطالب آن در تلویزیون اینترنتی «پاسخ» در معرض دید عموم قرار گرفت. در این مدرسه، از هفت نفر از اساتید حوزه و دانشگاه دعوت کردیم و هفت جلسه در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه ۲۲ و ۲۳ تیرماه با حضور اساتید سرشناس و برجسته حوزه و دانشگاه برگزار شد.
□ درباره اهم موضوعاتی که در این مدرسه دو روزه مطرح شد، توضیح دهید.
در مدرسه شبههپژوهی عفاف و حجاب، حجتالاسلام والمسلمین مقیمی حاجی، معاون پژوهش حوزههای علمیه، در موضوع کارکرد عرف در تشخیص حکم و چگونگی حجاب، حجتالاسلام والمسلمین داوودی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در موضوع حجابگریزی و عفافپذیری، حجتالاسلام والمسلمین محمد جردکویه، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در موضوع حجاب و حکم شرعی و عرفی و تبعات عرفیسازی حجاب، دکتر حسن عبدیپور، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف اسلامی در موضوع مطالعه تطبیقی پوشش زن در ادیان ابراهیمی، خانم دکتر فرهمندپور، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در مورد شبهات ناشی از شیوههای تبیین، ترویج و اجرای حجاب، دکتر مریم اردبیلی، مشاور امور بانوان شهرداری تهران در موضوع تأثیر حجاب بر شکوفایی توانمندیهای بانوان و خانم دکتر حاجیاسماعیلی، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده و مدیر گروه مطالعات زن و خانواده جامعةالزهرا(س)، در موضوع سیاستگذاری فرهنگی اجتماعی حجاب به شبهات پاسخ دادند.
در این مدرسه تعدادی از مخاطبان بهصورت خاص ثبتنام کرده و در جلسات حضور داشتند و سایر افراد نیز، در شبکه پاسختیوی، بهصورت آنلاین و آفلاین به مباحث مطروحه دسترسی داشتند.
□ اگر فعالیتهای دیگری در خصوص عفاف و حجاب دارید، بگویید.
از جمله کارهای دیگری که مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی حوزه انجام داده است، نشست علمی پاسخ به شبهات با موضوع حجاب، ناموس و غیرت بود که توسط حجتالاسلام والمسلمین بیاتی ارائه شده است و در پاسختیوی پخش شده است. این جلسات بهصورت سلسلهوار با همکاری سخنرانان و اساتید دیگر از گذشته بوده و همچنان ادامه دارد.
علاوه بر این امور، ما سعی کردیم بهصورت فایلهای صوتی (پادکست)، در زمینه پاسخ به شبهات از اساتید و کارشناسان کمک بگیریم که در این راستا، پادکستهایی را تهیه و در فضای مجازی توزیع کردیم. در این زمینه از اساتید و کارشناسان مطرح از جمله دکتر حمید کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت کمک گرفتیم و توانستیم، کار را شروع کنیم که در این عرصه، تعدادی محتوا نیز تهیه و توزیع شده است که ناظر به شبهات روز جامعه میباشد. در کنار این فعالیتها، بولتنی با عنوان «امواج آلوده» تهیه کردیم که در موضوعات مختلفی که در جامعه شبهه دارد، پاسخ میدهد. این پاسخها در این بولتن تهیه و ارائه میشود.
بولتن اخیر درباره عفاف و حجاب و شبهاتی که مربوطه به عفاف و حجاب است بود که در آن، جدیدترین شبهات و پاسخهای کارشناسی و تخصصی آماده شده و جهت ارائه به مخاطبان منتشر گردید. این کار با همکاری همکارانمان در بخش شبههپژوهی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی صورت گرفته است.
همچنین یک سری عکسنوشته تهیه کردیم که این عکسنوشتهها با رویکرد پاسخ به شبهات نو، از سخنان بزرگان تولید میشود.
جدای از این فعالیتها در گذشته و در حال حاضر و در آینده، این مسئله برایمان مطرح است که در این مرکز، پاسخگوی تمامی سؤالات و شبهاتی در مسائل عمده نسبت به احکام دینی و آموزههای اسلامی باشیم که در موضوع حجاب هم، اینگونه بوده که از زمان شکلگیری این مرکز، سؤالات مربوط به عفاف و حجاب را جمعآوری و پاسخ میدهیم و در آینده هم، این آمادگی را داریم که پاسخگوی این عرصه باشیم.
□ بستر پخش پادکستها و عکسنوشتهها چیست؟
محتواهای تولیدشده در اختیار گروه رسانه مرکز قرار میگیرد و بر اساس موضوع، محتواها برای انتشار در بستر فضای مجازی آماده میشود. این محتواها از طریق فضای مجازی؛ از جمله سایتهای خبرگزاری حوزه و کانالهای حوزوی و خود کانال مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی حوزه، در پیامرسانهای داخلی و خارجی پخش میشود. پیامرسانهای ایتا، واتساپ، اینستاگرام و سایر مواردی که میتوان این تولیدات را در دسترس افراد مشتاق قرار داد، بهکار گرفته میشوند.
□ مهمترین محورهایی که در عرصه عفاف و حجاب به آنها پاسخ دادید، کدام عرصه بود؟
شبهات عرصه عفاف و حجاب متنوع است. برخی شبههها درباره اینکه حجاب عرفی است یا شرعی و اینکه محدوده آن کدام است؟، مطرح میشود. مبنای فقهی و حقوقی اجبار حکومت بر حجاب نیز، محور دیگری از این شبهات را شامل میشود و برخی شبهات نیز درباره فلسفه حجاب و عفاف است. در این عرصه تنوع زیادی داریم و با توجه به این تنوع، ممکن است در آینده هم، انواع مسائل در حجاب و عفاف و بهحسب اقتضای روز مطرح شود.
□ بیشتر مخاطبان را کدام یک از گروهها تشکیل میدهند؟
بیشتر شبهات از مخاطبان با تحصیلات دانشگاهی دریافت میشود؛ البته به نظر میرسد، ره سنیای که در این موضوع در عرصه فضای مجازی فعال هستند، رده سنی جوانان باشند که مخاطبان اصلی ما را تشکیل میدهند. البته مبلغان نیز، از محتواهای تولید و عرضهشده در راستای فعالیتهای تبلیغی و ترویجی خود استفاده میکنند و در نهادهای تربیتی نیز، این محتواها استفاده میشود.