آیت الله اعرافی در جمع مدیران مدارس علمیه قم مطرح کرد:
۱۴ برنامه علمی و طرح جدید تحولی
آیت الله اعرافی با اشاره به برنامه‌های علمی و برخی از طرح های جدید حوزه های علمیه، از ۱۴ طرح جدید تحولی خبر داد.
آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه کشور شامگاه دوشنبه سوم مردادماه در جمع مدیران مدارس سطح یک حوزه علمیه استان قم که در سالن اجتماعات دفتر مدیریت حوزه برگزار شد، اظهار کرد: در سالی که رهبری معظم انقلاب به نهج‌البلاغه تأکید فرمودند و در کنار آن شعار سرمایه‌گذاری برای تولید را مطرح کردند، بر اهتمام به نهج‌البلاغه و انس با این کتاب شریف تأکید ویژه‌ای دارند و تبرکاً چند سطری از خطبه ۲۲۲ محضرتان تقدیم می‌کنم و سپس در چند محور نکاتی را عرض می‌کنم.
ببینید:
تصاویر نشست مدیران مدارس حوزه علمیه قم با حضور آیت الله اعرافی
عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: تقاضا این است که با توجه به تأکید معظم‌له بر بحث نهج‌البلاغه، ان‌شاءالله امسال با آغاز سال تحصیلی، برنامه‌های ویژه‌ای در مدارس و مراکز حوزوی طراحی شود تا طلاب و دانش‌آموزان با گفتمان نهج‌البلاغه، مضامین و مفاهیم بلند آن و به‌ویژه انس با دنیای عظیم نهج‌البلاغه بیشتر آشنا شوند و به گمانم سیری در نهج‌البلاغه مرحوم شهید مطهری جلوه و جلا و زندگی دارد و باید اهتمام کنیم این آثار در مدارس نیز مورد توجه قرار گیرد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: خطبه‌ای که بارها ملاحظه کرده‌اید و از خطبه‌های بسیار نورانی و پرطنین معنوی است، خطبه ۲۲۲ نهج‌البلاغه است که طبق آنچه مرحوم سید ضیاء فرمودند، در تلاوت آیه شریفه فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ بیان شده است.
استاد درس خارج فقه و اصول حوزه های علمیه با بیان اینکه گرچه همه آیات قرآن نورانی و در اوج‌اند، افزود: تفاضل در آیات مقوله‌ای است که به آن اشاره شده است و بی‌تردید این آیه از غرر آیات و قلل آیات شریفه قرآن است و این آیه راهنمای حرکت تربیتی و فعالیت‌های ما در حوزه است و ما موظفیم کسانی را بپرورانیم که در مسیر رجالٌ لَا تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ باشند و این مسئولیت عظیمی است که بر دوش ما قرار دارد.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: وقتی این آیه به دست امیرالمؤمنین(ع) می‌رسد، به دامنه مضامین و لایه‌های اخلاقی و تربیتی آن می‌پردازند و حضرت در خطبه فرمودند: إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی جَعَلَ الذِّکْرَ جِلاءً لِلْقُلُوبِ، تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَ الْوَقْرَةِ وَ تُبْصِرُ بِهِ بَعْدَ الْعَشْوَةِ وَ تَنْقَادُ بِهِ بَعْدَ الْمُعَانَدَةِ.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه بیان کرد: ذکر حقیقتی قلبی و معرفتی است که در عمل و سخن ظهور پیدا می‌کند. ذکر غبارها را از دل می‌زداید و آینه تجلی انوار الهی می‌سازد و اگر ذکر در دل‌ها نباشد، همه در پس پرده غبارها و اوهام گرفتارند و دلِ جلا یافته سه ویژگی دارد؛ می‌شنود بعد از ناشنوایی، می‌بیند پس از کوری، و منقاد میشود پس از عناد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور یادآور شد: امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: وما برح لله عزوجل فی البرهة بعد البرهة و فی أزمان الفترات عباد ناجاهم فی فکرهم و کلمهم فی ذات عقولهم که هیچ‌گاه زمین از ذاکران راستین و پرچمداران ذکر خدا خالی نخواهد شد، حتی در زمان‌های فترت و آنان کسانی‌اند که از نجوای با خدا عبور کرده و به مرحله‌ای رسیده‌اند که خدا با آنان نجوا می‌کند.
وی افزود: مناجات نقطه آغازش گفت‌وگوی ما با خداست، اما غایت آن این است که خدا با انسان سخن بگوید و این حقیقت وقتی تحقق یافت، بنده به نور اسماء الهی بینا میشود و سپس به مرحله عمل و دستگیری خلق می‌رسد و چنین شخصی عالم ربانی، امام در عصر و روحانی اثرگذار خواهد شد.
انس با نهج‌البلاغه؛ نیاز امروز حوزه
آیت‌الله اعرافی تصریح کرد: امیدواریم خداوند ما را در انس با این کتاب شریف و بهره‌گیری از آن برای خود و برای دیگران توفیق مضاعف عنایت فرماید و شما معمار ساخت این پشتوانه هستید و باید اهتمام ویژه‌ای برای پیوند طلاب و مدارس با نهج‌البلاغه داشته باشید.
تاکید بر تبیین پیام «حوزه پیشرو و سرآمد»
آیت‌الله علیرضا اعرافی اظهار کرد: عرض دوم بنده اشاره‌ای به پیام حوزه پیشرو و سرآمد است و تقاضای اکید دارم که در سال پیش رو دوستان عزیز ما، به‌ویژه بخش تهذیب و تربیت، در کنار همه بخش‌ها یک سلسله برنامه‌های درست، دقیق و سنجیده برای تبیین اندیشه امامین انقلاب و به‌ویژه بیانیه گام دوم انقلاب و همچنین پیام حوزه پیشرو و سرآمد طراحی و اجرا کنند.
وی افزود: تبیین درست این اندیشه که در این پیام به شکلی برجسته بازتاب یافته، بر عهده شماست و این پیام ممکن است دچار برداشت‌های نادرست شود، لذا عمق‌بخشی، تشریح لایه‌ها و روشن‌سازی ابعاد مختلف آن وظیفه شماست .
پیام حوزه پیشرو؛ فراتر از دستورالعمل‌های اجرایی
مدیر حوزه‌های علمیه کشور بیان کرد: بارها عرض کردیم باید یک کتابچه دقیق، روان و مؤثر برای شرح این پیام تهیه شود، اما منتظر نمانید و خودتان با طراحی صحیح و بهره‌گیری از اساتید توانمند اقدام کنید و برخی نکات مربوط به شورای عالی و ستاد برنامه‌ریزی است و جای خود دارد، اما این پیام فراتر از آن است که بگوییم پنج یا شش نکته اجرایی و مدیریتی در آن نهفته است و این پیام یک گفتمان است، گفتمانی که شری در مقابل ندارد و امام(ره) از ۶۰ سال پیش در حوزه پایه‌گذاری کرده‌اند.
وی افزود: امام با تکیه بر ذخایر حوزه، گفتمانی جدید برای حوزه آوردند که در گذر زمان، با کوران حوادث ورزیده و پخته شد و امروز در کلام رهبر معظم انقلاب در قالب این پیام متجلی است و این پیام سخنی مقطعی برای یک همایش نیست، بلکه فشرده یک تجربه تاریخی و نشانگر گفتمانی بلند است که قم، امام و حوزه و روحانیت پایه‌گذار آن بوده‌اند؛ نگاهی که ریشه در کتاب و سنت دارد و ناظر به زمان و نیازهای روزگار ماست.
اهمیت نگاه تاریخی در پیام رهبر انقلاب در خصوص حوزه پیشرو و سرآمد
آیت‌الله اعرافی با تأکید بر اهمیت نگاه تاریخی در این پیام گفت: یکی از نکات مهم پیام، توجه حوزویان به تاریخ حوزه، تاریخ معاصر، تاریخ انقلاب و تاریخ روحانیت است و در اولین فراز پیام، نگاه تاریخی آشکار است؛ آنجا که رهبر انقلاب فرمودند: برآمدن حوزه قم در طلیعه قرن چهاردهم هجری شمسی پدیده‌ای بی‌نظیر بود.
وی افزود: این جمله کوتاه دربرگیرنده مرور تاریخ جهان معاصر، تاریخ منطقه غرب آسیا، تاریخ ایران و تاریخ حوزه است و قم در دل حوادث سهمگین معاصر پدید آمد و پدیده‌ای اعجازآمیز بود و این اعجاز الهی در عصری رخ داد که بسیاری از نظریه‌های جامعه‌شناسی و سیاسی غرب پایان عصر دین اجتماعی و سیاسی را اعلام می‌کردند، اما انقلاب اسلامی و حوزه‌های علمیه نشان دادند دین زنده است و می‌تواند جامعه را هدایت کند.
درخشش قم؛ اعجاز الهی در عصر افول دین است
مدیر حوزه‌های علمیه کشور خاطرنشان کرد: پیش از انقلاب، اغلب نظریه‌های غربی پایان عصر دین اجتماعی و سیاسی را اعلام می‌کردند و در چنین فضایی، قم درخشید و انقلاب اسلامی به‌عنوان یگانه حرکت عزتمند در میان دویست سال حوادث منطقه، توانست ملتی را از کوران حوادث بیرون آورد و همه ادیان و مذاهب امروز مدیون انقلاب اسلامی‌اند.
وی افزود: حوزه ما تاریخ هزار ساله دارد و بسیار بزرگ است، اما بارها گفته‌ام که ما حتی در برگزاری امتحانات طلاب هم مشکلاتی داشتیم و در زمان آیت‌الله بروجردی رضوان‌الله تعالی علیه، ایشان صدها کار بزرگ بین‌المللی انجام دادند که بخش کوچکی از آن با انقلاب اسلامی تکمیل شد.
ضرورت تدوین متون تاریخی برای طلاب
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: از میان نکات متعدد این پیام، تقویت هویت تاریخی بسیار اهمیت دارد از مرکز تدوین آموزش خواستم چهار پنج متن تهیه کنند؛ متنی برای تاریخ معاصر دنیا، متنی برای تاریخ منطقه، متنی برای تاریخ ایران، متنی برای تاریخ انقلاب و متنی برای تاریخ حوزه با تأکید بر صد سال اخیر. این متون می‌توانند مبنای آموزش قرار گیرند و طلبه‌ها را با واقعیت‌ها و ریشه‌های تاریخی پیوند دهند.
پیام حوزه پیشرو افق بلند حوزویان است
مدیر حوزه‌های علمیه کشور تصریح کرد: پیام حوزه پیشرو و سرآمد همه اضلاع و ابعاد دارد. ان‌شاءالله با طراحی درست و اقدامات اساسی، بتوانیم این گفتمان بلند را در حوزه جاری سازیم و به آن عمق و گستره بیشتری بدهیم.
حوزه علمیه قم ستون فقرات تشیع و پیام‌آور اسلام است
آیت‌الله اعرافی اظهار کرد: در این زمینه محور اخیر مربوط به طرح‌هاست که آقای ملکی هم اشاره کرد و موضوع اصلی نیز همین است و در مشهد و در جمع مدیرانی از سراسر کشور عرض کردم که ما با استدلال معتقدیم:
۱. اسلام دین حق و جهانی است.
۲. مکتب اهل بیت علیهم السلام ، مذهب ناب و راستین است.
۳. پرچمدار و پیام‌آور این مکتب و اندیشه، حوزه‌های علمیه‌اند.
۴. در میان حوزه‌ها، حوزه قم نقش ممتاز و یگانه دارد.
۵. معماری سال‌های نخست طلبگی در ساختار شخصیت علمی و دینی انسان تأثیر ماندگار دارد.
با این مقدمات نقش و وظیفه بی بدیل مدیران و استادان سطح اول و سطوح عالی روشن میشود و عزیزان با این نگاه باید به تدبیر امور اهتمام داشته و به کیفیت بپردازند.
دستاوردهای صدمین سال بازتأسیس حوزه قم
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به برگزاری همایش سده بازتأسیس حوزه قم گفت: با همت صدها نفر، همراهی مراجع عظام، بزرگان، رهبری معظم و تلاش دبیرخانه، کار بزرگی انجام شد و بیش از ۳۰۰ مقاله ارائه و صدها نفر دیگر به صورت مستقیم مشارکت داشتند و دستاورد این حرکت انتشار مجموعه آثار مرحوم حاج شیخ به همت آیت‌الله استادی و همچنین مجموعه‌ای ۳۰ تا ۴۰ جلدی بود که به ۵۰ جلد خواهد رسید.
وی افزود: این حرکت موجب همبستگی حوزویان، انسجام دستگاه‌های حوزوی، حضور مراجع و رهبری و ارائه پیام حوزه پیشرو و سرآمد شد و این مجموعه دستاوردی تاریخی برای حوزه علمیه خواهد بود و دبیرخانه آن ادامه دارد و برنامه‌های تکمیلی در آینده اجرا خواهد شد.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به راه‌اندازی مرکز اسناد حوزه گفت: با تلاش دوستان، هزاران سند حوزوی جمع‌آوری و نگهداری شده است؛ از مکاتبات شهید بهشتی تا اسناد مدارس و کتب خطی، همگی در این مرکز ثبت شده‌اند و لازم است طلاب و مدیران به بازدید از این مرکز اهتمام داشته باشند و در این مسیر همراهی نمایند.
قرارگاه بلاغ مبین؛ تجربه‌ای موفق در تبلیغ
مدیر حوزه‌های علمیه کشور ادامه داد: قرارگاه بلاغ مبین در طول جنگ بدون تعطیلی فعال بود و برنامه های تبلیغ به مثابه غایة القصوای حوزه در حال ارتقا است. این قرارگاه اکنون نیز استمرار دارد و گزارش جامعی از فعالیت‌های آن وجود دارد و در ماه رمضان گذشته با همکاری بیش از شش نهاد بزرگ حوزه، بیش از ۴۰ هزار اعزام تبلیغی انجام شد که این حرکت نو و منسجم در عاشورا و اربعین نیز تکرار شد و مورد حمایت همه دستگاه‌ها و شورای عالی بود.
وی افزود: بودجه تبلیغ در سه سال اخیر ۲۰ برابر شده و اکنون ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر در طرح‌های تبلیغی فعال‌اند و طرح هجرت و امین نیز با جدیت دنبال میشود و از امسال نظارت و عمق بیشترو آموزش بهتر مورد توجه بیشتر قرار خواهد گرفت و هماهنگی میان نهادهای حوزوی و تبلیغی در حال افزایش است.
آیت‌الله اعرافی اظهار کرد: در پذیرش حوزه، امسال با وجود مشکلات، رشد خوبی داشتیم و سال گذشته و معدل ورودی‌ها نیزبه حدود ۱۷ رسیده است، و از کیفیت ورودی ها کاسته نشده است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به برنامه‌های علمی و برخی از طرح های جدید تحولی افزود: یکی از طرح های مهم، برگزاری دوره دوم درس خارج است که پس از چهار سال دوره اول، یک دوره تکمیلی چهار تا پنج ساله طراحی شده که در سامانه نجاح ثبت میشود و این دوره‌ها زمینه‌ساز دستیابی به مرتبه اجتهاد است.
وی ادامه داد: طرح دوم، احیای درسهای آزاد غیر از فقه و اصول است و سنت تاریخی حوزه بر تدریس متون تفسیری، کلامی، فلسفی، عرفانی و سایر علوم بوده است. این سنت باید با نظم و آیین‌نامه مشخص احیا شود تا استعدادهای بزرگ از دل آن شکوفا گردد.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: طرح سوم نیز مربوط به درسهای تحقیقی غیر فقه و اصول است که پنج تا شش سال پیگیری شده و اکنون در دستور کار قرار دارد و هدف آن ایجاد سلسله درسهای عمیق در تفسیر، کلام، فلسفه‌های جدید و سایر حوزه‌هاست تا سطوح عالی حوزه را پوشش دهد.
طرح چهارم: اهتمام به حوزه آزاد و ارتقای کیفیت از راهبردهای اصولی است و مدرس‌های سطوح عالی و خارج کاهش داده شده و تمرکز در مراکز حرم، فیضیه و نقاط مرکزی شده است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور همچنین گفت: با توجه به ایام میلاد پیامبر اعظم(ص) لازم است برنامه‌های ویژه‌ای در مدارس اجرا شود و ستادهای کشوری نیز در این زمینه فعال‌اند و باید اهتمام ویژه‌ای به این موضوع داشت تا بهانه‌های واهی دشمنان برطرف شود.
آیت‌الله اعرافی تأکید کرد: همه این طرح‌ها و اقدامات برای آن است که حوزه در مسیر تاریخی و الهی خود گام‌های بلندتری بردارد و ان‌شاءالله با همت شما، حوزه‌های علمیه همچنان پیشرو و سرآمد خواهند بود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه اصلاحات آموزشی در حوزه علمیه قم افق‌های تازه‌ای را پیش‌روی طلاب گشوده است، گفت: بازخوانی کل نظام آموزشی حوزه یک ضرورت راهبردی است که باید با اهتمام و عمق بیشتری دنبال شود.
آیت‌الله اعرافی اظهار کرد: طرح پنجم اصلاحیه سطوح عالی است که پارسال اجرا شد و عمدتاً هم با اینکه آزاد بوده طلبه‌ها به سمت آن آمدند و این اصلاحیه بسیار مهم بود، چراکه در درون نظام آموزشی آفاقی به روی طلبه باز می‌کرد و این طرح با زحمات زیادی پیش رفت و لازم است بازخوانی و تعمیق شود و همکاری بزرگان و مراجع و اساتید و شورای عالی سرمایه بزرگی در این مسیر است و جای تقدیر دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور طرح ششم بر اساس فرمایش بزرگان، بازخوانی کل نظام آموزشی است و اکنون آموزش آغاز به کار کرده است و به دنبال میشود و این طرح از اهمیت بسیاری برخوردار است که به عنوان طرح مهم بر آن تأکید دارم و نیازمند راهنمایی و مشورت اساتید و بزرگان هستیم .
وی ادامه داد: طرح هفتم هدایت علمی است و از ابتدای مسئولیتم تقاضا کرده‌ام که سطوح عالی و درسهای خارج نیازمند برنامه ریزی و مراقبت است، اما بایدآزادی استاد و انتخاب و سنت های اصیل حوزه آزاد محفوظ بماند و برخی از بزرگان هم به این موضوع کمتر توجه کرده‌اند. ما بر این باوریم که باید سنت‌های حوزه حفظ شود و هدایت علمی طرحی است میانه رهایی مطلق و بی‌انضباطی مطلق و تقلید صرف از نظام دانشگاهی و مدرسه اس و اگر درست و هوشمندانه این طرح پیاده شود، بهترین فضا برای رشد استعدادها خواهد بود.
سطح «ویژه»؛ فراتر از سطح چهار
آیت‌الله اعرافی در بخش دیگری از سخنانش گفت: نکته هشتم مربوط به سطح فراتر از چهار یا دوره ویژه است که برای درس های آزاد و رشته‌های خاص طراحی شده و هدف آن تربیت صاحب‌نظران است و آیین‌نامه‌هایی نیز برای این طرح ها تهیه شده و تقدیم شورای عالی شده است.
نکته نهم اهتمام به استعدادهای برتر است که در این زمینه کاستی هایی داریم اما دو تا سه هزار نخبه شناسایی شده و حمایت‌هایی از سوی مرکز خدمات، حوزه و بنیاد شیخ انصاری انجام میشود و طرح ماندگاری هدفمند تدوین شده است و باید به تصویب رسد و اجرا شود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور خاطرنشان کرد: توسعه برنامه‌های فقه معاصر نیز از مسائل بسیار مهم است و به عنوان دهمین نکته تاکید میشود. لازم است از ابتدای تحصیل، طلاب نگاهی به پرسش‌ها و موضوعات جدید فقهی داشته باشند و تاکنون حدود ۵۰ جلد فقه معاصر از تقریرات درسی چاپ شده و ۲۰ جلد دیگر نیز آماده انتشار است. در همه اینها نظرات مراجع معظم تقلید و شورای عالی و بزرگان مد نظر است.
وی افزود: به عنوان نمونه یازدهمین طرح عبارت است از طرح استادکادر و استاد پژوهشی که از اقدامات جدید بوده و با تایید شورای عالی ابلاغ شده است و این طرح‌ها دست مدارس را در استفاده از نیرو و امکانات بازتر می‌گذارد و در صورت همکاری و اجرای خوب، دستاوردهای مهمی خواهد داشت.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: دوازدهمین نکته طرح رتبه بندی است و در حال تکمیل، ارتقا و توسعه است البته در زمینه رتبه‌بندی، ما ادعای کمال نداریم، اما با شاخص‌های موجود رتبه‌بندی‌ها گویای نسبی واقعیت‌هاست و امسال برای نخستین‌بار یک مدرسه سطح یک در تهران رتبه نخست را کسب کرد و مدارس قم در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند، البته قم بیشترین رتبه های برتر را دارد همگان باید این رتبه‌بندی‌ها را مرور و نواقص را رفع کنند.
برنامه پنج‌ساله دوم
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: سیزدهمین نکته آن است که برنامه پنج‌ساله نخست به پایان رسیده و اکنون طراحی دومین برنامه پنج‌ساله در حال انجام است و انتظار داریم مدارس و مراکز قم و سراسر کشور مشارکت جدی در این دوره داشته باشند تا نگاه برنامه‌ای و راهبردی در آن‌ها تقویت شود.
وی با اشاره به کانون‌های تبلیغ در قالب چهاردهمین نکته اظهار داشت: حرکتی آغاز شده و گام‌های خوبی برداشته شده است، اما باید کارهای جدید و جدی‌تری در این زمینه انجام شودو همچنین فعالیت‌های علمی، جشنواره‌ها، المپیادها و مسابقات علمی در مدارس ادامه دارد که جای سپاسگزاری از مدیران و مسئولان دارد.
۲۰ نکته آموزشی و پژوهشی
آیت‌الله اعرافی تصریح کرد: مجموعاً ۲۰ نکته محوری در بخش‌های مختلف آموزشی و پژوهشی وجود دارد که باید با جدیت پیگیری شود و انسجام میان صف و ستاد و اهتمام مدیران مدارس در قم و دیگر استان‌ها برای پیشبرد این نکات ضروری است.
وی تأکید کرد: حوزه در دهه‌های اخیر تغییرات مهمی در نظام آموزشی داشته که برکات و آثار زیادی به همراه داشته است که با این حال، همیشه پارادوکسی میان نظم و آزادی وجود داشته است و آزادی‌های حوزه موجب شکوفایی استعدادها شده، اما افزایش جمعیت طلبه‌ها مشکلاتی ایجاد کرده است و راه‌حل، هدایت علمی و جمع میان محاسن هر دو الگوست؛ یعنی هم آزادی انتخاب حفظ شود و هم راهبری هوشمندانه و توجه به پژوهش و تربیت دنبال گردد.
انتهای پیام
اکبر پوست چیان
