به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله اعرافی، 6 بهمن در افتتاحیه اجلاس بین‌المللی مدیران مراکز آموزشی و پژوهشی حوزه علوم و مطالعات اسلامی ایران در تالار شیخ مفید(ره) دانشگاه قم، با بیان اینکه در اعصار پیشین دو نوع مطالعه دینی؛ پیشادینی و پسادینی داشتیم، افزود: دینداری بدون مطالعه پایه عقلی و آزاد و مستقل اعتبار ندارد؛ یعنی بدون مبادی عقلی که در فلسفه و کلام عقلی مطرح می‌شود، نمی‌توان به ساحت دین از جمله دین اسلام دست یافت.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به مطالعات میان‌دینی، ادامه داد: نوع دوم مطالعاتی که در سابقه علوم اسلامی پیشینه بلندی دارد، مطالعات پس از پذیرش موضوعات دینی است. در این حوزه، دامنه بزرگی از معارف دینی شکل می‌گیرد و بخشی از آن، کلام نقلی یا مباحث مربوط به شرع و اخلاق و تفسیر و حدیث است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور، به نوع سومی از مطالعات دینی که در دنیای معاصر رشد پیدا کرده و اهمیت بالایی یافته است نیز اشاره کرد و گفت: مطالعات پسادینی، سویه دیگری است که محقق با استفاده از آن، دین را به‌عنوان حوزه معرفتی مورد بحث قرار می‌دهد. این نگاه ثانوی و متأخر، گاهی به منابع و مصادر تعلق می‌گیرد. در مطالعات اسلامی در حوزه پیشادینی، میان‌دینی و پسادینی، باید فعالیت جدی داشته باشیم.
عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: در دنیای امروز نگاه پسادینی رشد کرده و دارای ارزش است؛ اما گاهی بیش از اندازه به آن اعتبار داده می‌شود یا در مواقعی مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد. مطالعات تطبیقی و مقایسه‌ای و نیز مطالعات ادیان و مذاهب در این عرصه دارای اهمیت است و می‌تواند عرصه‌های جدیدی بگشاید؛ بنابراین باید گسترش یابد و مسأله‌ای را حل و افق‌هایی را باز کند.
امام جمعه قم، با اشاره به ضرورت مطالعات تطبیقی در حوزه علوم انسانی و غیر علوم انسانی و مناسبت آن با دین، ابراز کرد: بدون تردید نیاز داریم، مطالعات اسلامی را فعال‌تر کنیم. امروز علوم و دانش‌ به رقابت با علوم دینی وارد شده است که باید در این رقابت حرفی برای گفتن داشته باشیم و در مصادیق باید وارد مباحثه شویم. باید توجه داشت که مطالعه تطبیقی آفاق جدیدی را می‌گشاید که با سایر علوم نیز می‌تواند کمک کند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور، با بیان اینکه تعدد و تنوع متدلوژیک و روش‌شناسی و مناهج تحقیق در علوم اسلامی وجود دارد، گفت: ما در دنیای جدید روش‌های تحقیق و مطالعه فراوانی داریم که بخش‌هایی از آن در علوم اسلامی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. در دنیای درون‌دینی، علم اصول داریم که صاحب منهج هزارساله‌ای است که قواعد دارد و هیچ تحقیق اسلامی بدون آشنایی با علم اصول، نمی‌تواند اتقان لازم را داشته و کامل باشد.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه با تأکید بر لزوم استفاده از فناوری‌های جدید در مطالعات اسلامی، گفت: در این رابطه می‌باید از فناوری‌های پیشرفته همچون هوش مصنوعی به‌درستی بهره برد. در علوم و معارف، باید تحولات علمی و فناوری با مداقه‌ها و مراقبت‌هایی که لازم است، انعکاس یابد. تحولات جدید فناوری چیزی فراتر از یک ابزار است؛ چراکه ابعاد جدیدی به وجود آورده است. در این بخش ما ضعف داریم.
عضو مجلس خبرگان رهبری، با بیان اینکه اطلاعات تولید‌شده در علوم اسلامی برای دسترسی عموم آزاد نیست، گفت: این اجلاس می‌تواند تصمیم اساسی بگیرد که این اطلاعات آزاد شود و از حبس درآید و با پروژه‌های اساسی در قالب فناوری‌های پیشرفته و هوش مصنوعی مورد استفاده قرار گیرد تا موجب تحولات بزرگ در مطالعات اسلامی شود.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه فناوری‌های جدید، هم به‌مثابه موضوع و هم ابزار و هم متحول‌کننده شرایط، می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد، ابراز کرد: آفاق پیش روی مطالعات اسلامی وسیع است. کاربست مطالعات گوناگون در دینداری و ترویج دین و دین‌شناسی در میدان شروع شده است که قابل تعمیق است؛ اما کمتر به آن توجه کرده‌ایم.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور ابراز کرد: به هم‌پیوستگی مراکز مطالعات اسلامی در ایران و جهان می‌تواند گام‌های بزرگی در این عرصه به پیش ببرد. امیدوارم این اجلاس به نتایج علمی و عینی و توصیه‌های جدی در این قلمرو و قلمروهای دیگر بینجامد.

  ترجمه قرآن به ۱۸ زبان زنده دنیا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
حجت‌الاسلام‌ والمسلمین محمدعلی رضایی‌ اصفهانی، رئیس مجتمع آموزش‌عالی قرآن و حدیث جامعةالمصطفی نیز در این همایش، با اشاره به پیشرفت‌های قرآنی پس از انقلاب اسلامی، اظهار کرد: فعالیت‌های علمی صورت‌گرفته، نقش بسزایی در توسعه فرهنگ قرآنی در کشور ایفا کرده است.
وی با اشاره به اهمیت فعالیت‌های پژوهشی بیان کرد: از جمله فعالیت‌های پژوهشی بعد از انقلاب، دایرةالمعارف‌نویسی در حوزه قرآن است؛ ارائه تفاسیر تخصصی متعدد نیز در گسترش این کتاب آسمانی ایفای نقش موثری داشته است.
رئیس مجتمع آموزش‌عالی قرآن و حدیث جامعة‌المصطفی افزود: مرجعیت علمی قرآن کریم نیز در مراجع علمی مورد توجه بوده است؛ حدود ۱۵ هزار پایان‌نامه با محوریت قرآن در مقاطع ارشد و دکتری مورد دفاع قرار گرفته است؛ توجه به مباحث فلسفی، از دیگر موضوعاتی بوده که حول محور قرآن کریم حائز اهمیت بوده است.
وی در پایان گفت: نشر مجلات قرآنی، تشکیل شورای‌عالی قرآن، راه‌اندازی معاونت قرآن در وزارت ارشاد، برگزاری مسابقات متعدد قرآنی، تأسیس شبکه رادیویی و تلویزیونی قرآن، برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم به‌صورت سالیانه و در آخر بحث حاکمیت قرآن در قوانین جمهوری اسلامی که مهم‌ترین نقش آن در جمهوری اسلامی است، از جمله مواردی بوده که پس از انقلاب، به آن توجه و اهتمام ویژه صورت گرفته است.

  تألیف ۲ هزار و ۷۰۰ کتاب در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، استاد گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه هم در دومین روز این اجلاس بین‌المللی که با موضوع «سبک زندگی زن و خانواده» برگزار شد، عنوان کرد: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، یک مرکز پژوهشی دولتی است. این پژوهشگاه دارای ۳ پژوهشکده و ۱۲ گروه علمی و ۵۵ نفر عضو هیأت علمی در گروه‌های علوم انسانی علوم اجتماعی و اسلامی است و ۲ هزار و ۷۰۰ مورد کتاب تألیف‌شده دارد که برخی از آن‌ها به زبان‌های مختلف ترجمه شده است.
وی افزود: ما در این پژوهشگاه موفق شده‌ایم، یک رشته دانشگاهی را تحت عنوان روان‌شناسی اسلامی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تدوین کنیم که در سایت وزارت علوم هم به ثبت رسیده و در برخی دانشگاه‌ها اجرا می‌شود. در اهداف آموزش‌عالی این رشته، علاوه‌ بر انتقال هنجار، ارزش‌ها و باورها به نسل جدید، می‌توان به گسترش کاربرد در بازاریابی دانش، فراهم‌آوردن زمینه خلاقیت و مهارت‌آموزی و معنابخشیدن به امور برای رسیدن به زندگی بهتر و متعالی اشاره کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین آذربایجانی بیان کرد: در قرن اخیر روان‌شناسی اسلامی، پویایی خوبی پیدا کرده و در ۴ دوره‌ آماده‌سازی، پالایش، مقایسه و تأسیس که از سال ۲۰۰۰میلادی تاکنون را شامل می‌شود و در آن، شاهد ارائه نظریات اسلامی بوده‌ایم و مراحل تکامل خود را طی کرده ‌است. برنامه‌های آموزشی این رشته‌های آکادمیک در ۱۰ عنوان رشته و با اهداف مشخصی دنبال می‌شود که عبارتند از: ارائه یک رشته ناب و اختصاصی در روان‌شناسی اسلامی، معرفی دیدگاه اسلام در حوزه مسائل روان‌شناختی انسان، ایجاد بستری برای تربیت مدرسان و پژوهشگران در زمینه روان‌شناسی اسلامی، توسعه دانش روان‌شناسی با گرایش اسلامی، ارزش‌های اخلاقی و دیدگاه معنوی، فراهم‌آوردن زمینه‌های لازم تحقیق برای پژوهشگران این حوزه و توسعه روش‌شناسی در روان‌شناسی اسلامی و به‌کارگیری نتایج و دستاوردهای تحقیقات روان‌شناسی اسلامی با توجه به نیاز جوامع اسلامی و برای سایر همنوعان.

  فعالیت‌های پژوهشی جهان اسلام به‌ صورت شبکه‌ای درهم‌تنیده و همگرا دنبال شود
حجت‌الاسلام‌ والمسلمین احمدحسین شریفی رئیس دانشگاه قم هم در اختتامیه این اجلاس، با بیان اینکه کار فردی اثرگذاری درست اجتماعی ندارد، تصریح کرد: دنیای کنونی دنیای به‌هم‌متصل است که برای موفقیت لازم است، به‌‌صورت شبکه‌ای فعالیت شود. قطعاً با ارتقای سطح همکاری و تعامل گروهی، بهره‌وری در کارها افرایش می‌یابد.
وی افزود: در تلاش هستیم تا فعالیت‌های پژوهشی جهان اسلام را به‌‌صورت شبکه‌ای درهم‌تنیده و همگرا دنبال کنند. ایجاد همگرایی علمی، ذیل وحدت اسلامی در ارتباط میان امت اسلامی تأثیرگذار است.

  کانون‌های اندیشه‌ورزی در جهان اسلام تشکیل شود
دکتر محمدعلی ربانی مدیرکل توسعه همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هم در این اجلاس، عنوان کرد: شعار این دوره از همایش، آموزش اسلامی تمدن‌ساز، فرصت‌ها و ظرفیت‌های همکاری‌های علمی و فرهنگی است که هم یک نگاهی به تجربه تاریخی گذشته‌ است که یکی از پایه‌های اصلی تمدن‌سازی، نظامی‌ها و بیت‌الحکمه‌ها بودند که محصول یک هم‌سویی و هم‌افزایی بین کانون‌های اندیشه‌ای جهان اسلام بود.
وی افزود: دستیابی به آرمان و چشم‌انداز تمدن نوین اسلام هم باید بر اساس یک هم‌افزایی و هم‌سویی کانون‌های اندیشه‌ورزی در جهان به‌ویژه در جهان اسلام شکل بگیرد.
مدیرکل همکاری‌های علمی و دانشگاهی در پایان گفت: از همکاری دانشگاه قم در برگزاری این همایش و حضور نمایندگان مراکز علمی و دانشگاهی کشورهای مختلف قدردانی می‌کنیم و امیدواریم، همکاری فرایندی مستمر بین ظرفیت‌های علمی دانشگاهی در حوزه علوم و مطالعات اسلامی شکل بگیرد.

  دیپلماسی پژوهشی نقش به‌سزایی در پیشبرد اهداف اسلام دارد
دکتر کمال اکبری، رئیس دانشکده دین و رسانه نیز در این همایش در بیان اهمیت توجه به رسانه در جهان اسلام، گفت: پژوهش‌های مهم و متعددی در پژوهشگاه‌های مختلف کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد و توجه به رسانه در نشر این موارد، قطعاً می‌تواند کمک شایانی به جهان اسلام کند.
وی همچنین گفت: این همایش در حوزه دیپلماسی پژوهشی نقش بسزایی در پیشبرد اهداف متعالی اسلام دارد و می‌تواند، نهادهای علمی جهان اسلام را به توسعه ارتباطات گسترده و شرکت در گفت‌وگوهای کاربردی و علمی هدایت کند.