مدیر حوزه علمیه خراسان با تأکید بر اینکه مرحوم میرزای نائینی از برجسته‌ترین چهره‌های فکری و سیاسی سده‌های اخیر شیعه و پیشگام تبیین فقه مقاومت و پیوند دین و سیاست است، گفت: زندگی جهادی این عالم ربانی، تجسم تعادل میان سنت اصیل دینی و نوآوری‌های تحول‌آفرین است و آثار ماندگار او راهنمای حوزه‌های علمیه در استمرار اندیشه حکومت دینی و عدالت اجتماعی بوده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی خیاط، مدیر حوزه علمیه خراسان نیز در آیین اختتامیه کنگره بین‌المللی آیت‌الله‌العظمی میرزای نائینی(ره) با شعار «میرزای نائینی؛ استوانه فقاهت، معنویت و سیاست»، اظهار کرد: مایه مباهات است که اختتامیه این کنگره عظیم علمی و حوزوی در مشهد مقدس و در جوار مضجع نورانی حضرت امام رضا(ع) برگزار می‌شود و حوزه علمیه خراسان افتخار دارد، میزبان جمعی از علما، اساتید و مهمانان ارجمند از حوزه‌های علمیه قم، مشهد، عراق و سایر کشورها باشد. از همه عزیزان که برای تکریم این شخصیت تاریخ‌ساز و اثرگذار حضور یافتند، صمیمانه تقدیر و تشکر می‌کنم.
وی با بیان اینکه میرزای نائینی(ره) از برجسته‌ترین چهره‌های فکری و سیاسی سده‌های اخیر شیعه به‌شمار می‌آید، خاطرنشان کرد: زندگی پرفراز و نشیب جهادی این عالم بزرگ، تجسم تعادل میان سنت اصیل دینی و نوآوری‌های تحول‌آفرین اوست. ایشان استوانه‌ای رفیع در مکتب فقاهت نجف و از شاگردان برجسته شیخ انصاری(قد) بود که با آثار ماندگار و نظام‌مند خود، مفاهیمی نو در فقه سیاسی و اجتماعی اسلام عرضه کرد. شماری از بزرگ‌ترین مراجع تقلید از جمله آیات عظام حکیم، میلانی، حلی و بجنوردی(قد) از شاگردان او بودند که اندیشه وی را در تاریخ معاصر تداوم بخشیدند.
میرزای نائینی؛ پیشگام تبیین فقه مقاومت و پیوند دین و سیاست است
مدیر حوزه علمیه خراسان، نقش میرزای نائینی(ره) را در بنیان‌گذاری اندیشه سیاسی نوین شیعه برجسته دانست و گفت: علامه نائینی از پیشگامان فقه مقاومت در برابر استعمار بود و دفاع از پیوند دین و سیاست را نه در چارچوب جدل‌های فلسفی، بلکه در عرصه عمل اجتماعی تبیین کرد. دوستی و هم‌فکری او با سید جمال‌الدین اسدآبادی و همکاری‌اش با میرزای شیرازی در جنبش تحریم تنباکو، ریشه اندیشه سیاسی او شد و در جریان مشروطه، به‌عنوان مشاور فکری آخوند خراسانی، نقش راهبردی ایفا کرد. کتاب ارزشمند «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» موضوع حکومت دینی و عدالت اجتماعی را با بیانی روشن در حمایت از مشروطه اسلامی عرضه کرد و از همین رو، یکی از استوارترین متون فکری در تبیین مبانی حکومت ولایی به زبان فارسی شناخته می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خیاط در ادامه افزود: زمان‌شناسی محقق نائینی و درک او از تحولات فکری و فرهنگی دوران خود، ممتاز و درس‌آموز است. در روزگاری که جهان اسلام درگیر چالش‌ها و انحرافات گوناگون بود، او پرچم‌دار تعامل میان فقاهت و حکمت عملی شد و با طرح مباحث نو در مشروعیت قدرت دینی، بن‌مایه‌های نظری تمدن اسلامی معاصر را پایه‌گذاری کرد. برگزاری همایش‌هایی از این دست، نه یک عمل تشریفاتی، بلکه یک ضرورت معرفتی و تاریخی برای بازشناسی میراث علمیِ عالمان مؤسس و الهام‌بخش است.
پیوند قم، نجف و مشهد؛ میراث ماندگار کنگره نائینی است
مدیر حوزه علمیه خراسان، ارزش دیگر این کنگره را در ایجاد همگرایی میان مراکز اصلی علم و اندیشه شیعی دانست و تصریح کرد: یکی از جلوه‌های معنوی این مراسم، پیوند دوباره میان سه حوزه بزرگ قم، نجف و مشهد است. این ارتباط علمی، فکری و انسانی، سرمایه‌ای ارزشمند برای امت اسلامی به‌شمار می‌آید که استمرار اندیشه فقاهتی و سیاسی میرزای نائینی(ره) را در سطح حوزه‌های علمیه منطقه و جهان تشیع زنده نگاه می‌دارد و مسیر آینده را برای همکاری‌های علمی و تمدنی میان عالمان و مراکز پژوهشی هموار می‌سازد.
وی با اشاره به نتایج علمی این کنگره خاطرنشان کرد: به‌برکت تلاش‌های محققان در چارچوب این کنگره، بیش از چهل و یک جلد از مجموعه آثار مکتوب آن عالم ربانی گردآوری و منتشر شده است؛ آثاری که در سال‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار داشت و اکنون می‌تواند چراغ راه پژوهشگران فقه سیاسی و اجتماعی در حوزه‌های علمیه باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خیاط در پایان ضمن تقدیر از همه استادان، پژوهشگران و نهادهایی که در برگزاری این آیین علمی نقش‌آفرینی کرده‌اند، اظهار امیدواری کرد: «راه میرزای نائینی» به‌عنوان میراث‌دار سنت عقلانی، مجاهدانه و مردمی حوزه‌های علمیه، الهام‌بخش نسل جدید عالمان دین در مسیر احیای تمدن نوین اسلامی باشد.