فلسفه تأسیس انجمن‌های علمی تعامل و هم‌گرایی ظرفیت‌های علمی و دانشی حوزه است
گفت‌وگو با رئیس انجمن علمی مطالعات اجتماعی حوزه
انجمن علمی مطالعات اجتماعی حوزه علمیه، با هدف تعمیق و توسعه مباحث تخصصی در حوزه‌های فرهنگی اجتماعی و تقویت و گسترش نظریه‌پردازی، پرسش‌گری، آزاداندیشی، نقد و مناظره مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، ارتقای شأن و منزلت علمی و معنوی پژوهشگران و استادان تقویت ارتباط میان عالمان برجسته و فضلای حوزه با مراکز، صیانت از سنت حوزوی در عرصه فرهنگی اجتماعی و شناسایی استعدادها و ذخایر حوزه تشکیل شد. با توجه به جایگاه علمی و پژوهشی انجمن علمی مطالعات اجتماعی حوزه علمیه مشروح گفت‌وگوی خبرگزاری حوزه با حجت‌الاسلام والمسلمین حسن خیری رئیس این انجمن را تقدیم خوانندگان فرهیخته افق حوزه می‌کنیم.
□ لطفا اهداف، برنامه‌ها و سیاست‌های این انجمن را تبیین بفرمایید؟
مستحضر هستید که انقلاب اسلامی بر پایه فهم و درک اسلام اجتماعی استوار است و خوشبختانه حوزه علمیه در این چهل و اندی سال در عرصه‌های علوم انسانی؛ از جمله در حوزه‌های علوم اجتماعی خوش درخشیده است و نیز مراکز علمی پژوهشی خوبی در حوزه و دانشگاه و با تلفیق این دو شکل گرفته است که اشتغال به مطالعات اجتماعی به‌معنای اعم در عرصه‌های مختلف دارند. در این خصوص مراکز حوزوی خوبی هم خوشبختانه شکل گرفت و نتیجه آن این است که ما امروز شاهد محققان، پژوهشگران، اساتید و اصحاب قلم خوبی در حوزه‌های اجتماعی هستیم که با رویکرد اسلامی، دغدغه‌های مسائل اجتماعی را هم دارند. همچنین در این انجمن اساتید ارتباطات بسیار خوبی با دانشگاه‌ها دارند و بسیاری از آنها نیز، از اساتید دانشگاه هستند و یا در مراکز تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر مسئولیت‌هایی دارند؛ البته هدف و رسالت انجمن و کارکرد انجمن نیز همین است که این ظرفیت‌ها را به هم نزدیک کند و از همراهی، هم‌نوایی، هم‌فکری و تبادل نظر آنها با این مجموعه وزین، بهره ببرد و خوشبختانه انجمن مطالعات اجتماعی هم، روزبه‌روز در این عرصه موفق‌تر بوده و جایگاه خوبی را پیدا کرده است.
□ این انجمن در رویدادهای علمی و فرهنگی کشور چگونه نقش‌آفرینی دارد؟
خوشبختانه همه انجمن‌های حوزه دارای کارکرد ویژه خودشان هستند. بنابراین انجمن نه دانشگاه است که دارای کارکرد دانشگاهی باشد، نه پژوهشگاه است که یک کارکرد پژوهشی صرف داشته باشد؛ ولی مجموعه‌ای برای استفاده از فرصت‌ها و ظرفیت‌هاست؛ برای اینکه این مجموعه‌ها را بتواند به هم نزدیک و ظرفیت‌شناسی و آسیب‌شناسی کند، از طرفی نیروهای انسانی را به هم نزدیک نماید و افکار و مطالعاتشان را جهت بدهد و خلاصه در تولید علم بتوانند ایفای نقش کنند. این کارکردی است که انجمن مطالعات اجتماعی هم، خوشبختانه دارد و امروز ما در عرصه‌های مختلفی که به‌طور مستقیم ورود پیدا کرده‌ایم، می‌توانیم بگوییم ۹۰۰ دانش‌آموخته حوزوی در قم و در حداقل ۲۰ استان مرتبط با ما هستند و از برنامه‌های علمی که حوزه دارد، استفاده می‌کنند؛ البته خروجی‌های غیرمستقیم را نمی‌گوییم؛ بلکه آنهایی که در حلقات ما عضویت دارند، مد نظر است.
□ روند عضویت در این انجمن به چه صورتی است؟
انجمن ۲ نوع عضویت دارد که شامل عضویت پیوسته و عضویت وابسته است. عضویت پیوسته برای طلاب دارای مدرک سطح ۳ و ۴ حوزه علمیه یا مدرک کارشناسی‌ارشد و دکتری است که مدرک دانشگاهی هم دارند که ۱۶۰ نفر هستند. اعضای وابسته طلاب سطح ۲ یا دارای مدرک کارشناسی رشته‌های مرتبط که بیش از ۱۴۰ نفرند و یکی از امتیازات انجمن مطالعات اجتماعی حضور جدی خواهران در انجمن است؛ یعنی از این مزیت‌های نسبی انجمن ما این است که تقریباً می‌شود گفت در همه دوره‌ها عضو هیأت‌مدیره ما خواهر بوده و حلقه ویژه دارند.
□ در خصوص فعالیت حلقات نیز بفرمایید.
اعضای حلقات لزوماً عضو انجمن نیستند؛ ولی در حلقات ما بنا به احساس نیازی که کردند، عضویت دارند و در برنامه‌ها شرکت می‌کنند. تقریبا ۶ سال از عمر فعالیت حلقه‌ها می‌گذرد که حدود ۶۰۰ عضو حلقات داریم که رسماً ثبت‌نام کرده‌اند و در حلقات و برنامه‌های نه‌گانه ما شرکت می‌کنند. این حلقات علمی است. ما حداقل ۹ حلقه علمی فعال داریم. حلقه «زن و خانواده» با بیش از ۱۲۰ عضو، حلقه «رسانه» با بیش از ۵۰ عضو متخصص رسانه و ارتباطات، حلقه «جهاد تبیین» با بیش از ۲۰۰ عضو، حلقه «سیاست‌گذاری فرهنگی» با بیش از ۱۰۰ عضو، حلقه «فقه اجتماعی» با بیش از ۴۰ عضو، حلقه «مطالعات فناوری» با بیش از ۶۰ عضو، حلقه «دانش اجتماعی مسلمین» در حال عضوگیری، و حلقه تازه‌تأسیس «جامعه و روحانیت»، حلقه «قرآن و علوم اجتماعی». یک ۲ فصلنامه علمی پژوهشی هم داریم که ۱۲ شماره از آن چاپ شده و خوشبختانه مجله به‌روز و آبرومندی است. این نشریه مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه نام دارد.
□ تاکنون چه تعداد عضو این انجمن هستند؟
در مجموع عرض کردم، ۹۰۰ نفر مستقیم عضو داریم. این، غیر از استفاده از محصولات انجمن است که در سایت و در نشریه است.
□ در خصوص عملکرد این انجمن علمی توضیحاتی بفرمایید.
در خصوص ده ماه اخیر گزارشی محضرتان داشته باشیم که نشان می‌دهد که انجمن به هر صورت، انجمن فعالی است. ما در دوران ۲ سال کرونا هم که حالا یک مقداری انجمن‌ها فعالیت‌شان تحت الشعاع قرار گرفته بود، خوشبختانه انجمن ما انجمن فعالی بود. در این ۱۰ ماهه از سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۳۰ برنامه و فعالیت داشتیم که شاید در بین انجمن‌ها این مقدار فعالیت برجسته است. از این ۱۳۰ برنامه، ۳۰ مورد نشست‌های علمی ماست که غالباً به‌همت همین حلقات علمی برگزار شده و با ارتباط با استان‌های دیگر یعنی از طریق وب و ... بوده است، این حضور چشم‌گیر خواهران طلاب و دانشجوی سایر استان‌ها را هم، ما اینجا شاهد بودیم که با همکاری حوزه‌های علمیه خواهران و برادران در استان‌ها هم برگزار شده که عرض کردم، ما ۲۰ استان را از این جهت تحت پوشش قرار داده‌ایم. همچنین دومین محور برنامه‌های ما، کارگاه و دوره‌های آموزشی است که در این ۱۰ ماهه، ۷ مورد برگزار شده است؛ دوره‌های پایان‌نامه‌نویسی، تربیت استاد جهاد تبیین، دوره آشنایی با فقه اجتماعی، دوره آشنایی با نظریه‌های جامعه‌شناسی که کارگاه‌های هفت‌گانه ما بوده است.
□ در ارتباط با برگزاری کرسی‌های علمی نیز توضیحاتی بفرمایید.
در طول این ده ماه، ۱۰ کرسی علمی ترویجی برگزار شده است؛ همچنین ۸ مورد کرسی‌های آزاداندیشی برگزار گردیده که یک مورد از آن، قبل از اغتشاشات اخیر با موضوع حجاب و مسئله گشت ارشاد بوده است.
□ راهبرد انجمن در حوزه پژوهش به چه صورتی است و چه فعالیت‌هایی انجام داده‌اید.
محور بعدی فعالیت‌ها نیز طرح‌های پژوهشی است که در همکاری با ستاد یکصدمین سالگرد بازتأسیس حوزه علمیه قم، بیش از ۳۰ مورد طرح به دبیرخانه ارسال شده و حمایت از طرح‌های پژوهشی و تصویب بیش از ۱۰ طرح در کارنامه ۱۰ ماهه انجمن ثبت شده است.
□ این انجمن در مسیر تحقق اهداف خود چه محورهایی را دنبال می‌کند؟
نشریه و مطالعات فرهنگی و اجتماعی، یکی از محورهای انجمن است؛ اما آنچه در حال حاضر در دستور کار هیأت‌مدیره انجمن قرار دارد، این است که انجمن یک مقداری بتواند، یک زوایایی را به‌عنوان محور فعالیت خودش مشخص کند که بنا داریم، بحث هویت را به‌عنوان محور بحث خود قرار بدهیم که دغدغه مقام معظم رهبری نیز، همین هویت ملی، مذهبی و انقلابی است. ما شعاری که در طول ۲ سال در این دوره از انجمن پیگیری می‌کنیم، هویت اجتماعی تراز انقلاب اسلامی است و عجالتاً در این خصوص، ۸ محور را تعریف کردیم؛ یکی، موقعیت و نقش حوزه و روحانیت در هویت اجتماعی با همین سه محور ملی، مذهبی و انقلابی است، دوم، بحث انسجام اجتماعی و هویت انقلابی، دینی و ملی هست. سوم، نسل چهارم و هویت اسلامی، انقلابی و ملی است. چهارم، هویت و جریان‌های فکری هویتی است. پنجم، مسئولیت اجتماعی و هویت اسلامی، انقلابی و ملی است. ششم، حکمرانی و هویت اسلامی، انقلابی و ملی است. هفتم، رساله و هویت اسلامی، انقلابی و ملی است و هشتم زن و هویت اسلامی، انقلابی و ملی است؛ البته اینها نافی برنامه‌های دیگری که پیشنهاد می‌شوند، نیست؛ یعنی ما فضای انجمن را باز گذاشته‌ایم؛ در عین حال تلاش ما بر این است که در این ساحت هویت، یک تمرکز ویژه‌ای داشته باشیم که یک مقداری خروجی‌محور هم اتفاق بیفتد.
□ به نظر شما یکی از اصلی‌ترین رسالت‌های مهم در تشکیل انجمن چیست؟
اصلاً فلسفه مهم شکل‌گیری انجمن همین است که بتواند، خودش تصدی‌گری نکند؛ بلکه هدایت کند و همراهی، هم‌افزایی با دستگاه‌ها را شاهد باشیم. این اتفاق دارد می‌افتد که هم‌جهت بشوند. هم‌جهت شدن در همین حلقات به پایان‌نامه‌ها و موضوعات رسانه‌ای جهت می‌دهد؛ به اضافه اینکه مستقیم هم، با خیلی از نهادها در ارتباط با برگزاری رویدادها در تعامل هستیم. مثلاً در حال حاضر مسئولیت کتاب سال حوزه با ماست. این انجمن در حوزه اجتماعی، فرهنگی یا طرح‌های دبیرخانه و طرح‌های پژوهشی حوزه هم مرتبط است. این یعنی ما به‌صورت شخصی و حقوقی با عنوان انجمن و بعضی از مراکز دیگر که عرض کردم، در ارتباط هستیم و با شورای‌عالی انقلاب فرهنگی توسط حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا که عضو انجمن ماست، مرتبط هستیم و این داد و ستد اطلاعات را داریم انجام می‌دهیم. همچنین مراکز دیگر هم که از این جهت که در مسئله‌شناسی و امثال اینها به ما کمک می‌کنند، مثلاً نیروی انتظامی، اداره اطلاعات سپاه، وزارت اطلاعات، استانداری، جاهای دیگر که اینها نیز مرتبط با ما هستند در شوراها و محافل تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر کشور خوشبختانه حضور خوبی داریم.
□ منشورات و تألیفات انجمن کدام است؟ در کدام رویدادهای ورود کرده‌اید؟ آیا به موضوع قرآن توجه داشته‌اید؟ آیا انجمن در تدوین شاخه‌های علمی نیز حضور دارد؟
ما در تدوین شاخه‌های مرتبط با علوم اجتماعی حضور داشتیم و جزء طراحان این شاخه‌ها بودیم. در تربیت نیروی انسانی در قسمت‌های مختلف که به ما مراجعه شده است، نشست‌هایی برگزار و کارهای تبیین انجام شده است؛ یا در نقد کتاب؛ مثلاً در بحث‌های دانش اجتماعی مسلمین و امثال اینها که بیشتر به سمت نقد کتاب‌هایی که وجود دارد رفتیم. خب اینها اساتید را جمع می‌کنند؛ یعنی در واقع عضوگیری آن این‌طوری است و بیشتر به بحث نقد و ارزیابی کتاب‌های درسی در عرصه‌های گوناگون می‌پردازند. بعضی موضوعاتی که احیاناً از طریق بعضی محافل مثل شورای حوزوی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به ما محول شده، یا به‌صورت شخصی و یا به‌صورت اداری با انجمن مرتبط بوده‌ایم. همچنین در بحث عفاف و حجاب، دوره‌ای که منشور و اساسنامه‌اش را می‌نوشتند، کار ما بود. یا مثلا دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد علوم انسانی اسلامی در تراز انقلاب اسلامی را اجرا کند و ما با استفاده از همین اطلاعاتی که از انجمن به دست می‌آوریم، به انجمن منتقل می‌شود. در تولید سرفصل‌ها و منابع درسی ما الآن به‌شدت احساس نیاز می‌کنیم و داریم از حوزه استفاده می‌کنیم. شکل‌گیری دبیرخانه عملیاتی‌سازی تفاهم‌نامه حوزه و دانشگاه آزاد اسلامی، به‌خاطر امضای یک تفاهم‌نامه‌ای بین رئیس دو دستگاه است. این امر ۲ سال است انجام می‌شود و این معنایش یک تفاهم‌نامه است که در عرصه‌های مختلف در سطح کشور دانشگاه آزاد و حوزه علمیه با هم مرتبط می‌شوند.ما الآن در این دبیرخانه که به‌صورت کشوری است و در قم مستقر است، چند نشست داشتیم، تا ضرورت این کار را توجیه و عرصه‌ها و محورهای کار را تبیین و کارهای مشترک را احصا کنیم و در این زمینه، وحدت حوزه و دانشگاه را نشان دهیم.
□ چه ظرفیت‌های مهمی در این عرصه وجود دارد؟
زمینه بسیاری از فعالیت‌ها هست. اگر انجمن، حالا فرض بفرمایید خود حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا بالاخره یک ظرفیت علمی و دانشی به‌شمار می‌رود؛ ولی سال‌ها هم خود وی رئیس انجمن ما بوده است. در سطح کلان، آیت‌الله رجبی، حجت‌الاسلام والمسلمین مریجی، یعنی هر کدام از این اساتید خودشان منشأ اثر در جای خودشان هستند و این انجمن حلقه ربط بین این اساتید است.
□ و در کلام پایانی اگر نقطه نظری دارید بفرمایید.
من تشکر می‌کنم از خبرگزاری حوزه و البته توقع هم همین است که بالاخره این مجموعه‌هایی که در حوزه به‌صورت خاص فعالیت می‌کنند، شناسانده و فعالیت‌هایشان مطرح شود. کم‌کم باید هویت انجمنی در حوزه علمیه را بیش از این شاهد باشیم. اگر از این انجمن‌ها به‌خوبی استفاده شود، ما را از بسیاری از کمیته‌هایی که دارد شکل می‌گیرد، بی‌نیاز می‌کند. الآن ما بحث‌های پایان‌نامه و رسانه‌های حوزه را داریم. خب اینها نباید از ضعف روشی برخوردار باشد. وقتی که ما انجمن مطالعات اجتماعی حوزه را داریم که بهترین روش‌شناسان با این ظرفیت دیده می‌شود، باید از آن بهره گرفت. من یک وقتی به دوستان مسئول کمیته‌های علمی در مورد بررسی موضوعات رساله و پایان‌نامه‌های حوزه عرض کردم که ما در انجمن این ظرفیت را می‌بینیم که طلبه‌هایی که می‌خواهند، پایان‌نامه و رساله‌شان را بنویسند، یک تحولی داشته باشند. حداقل یک روز هشت ساعت بیایند و در جلسات روش‌شناسی پایان‌نامه که ما برگزار می‌کنیم، شرکت کنند و ببینید چه اتفاقات بزرگی می‌افتد. خب، اینها ظرفیت‌هایی است که باید شناخته شود و حوزه علمیه هم، یک مقداری بیشتر انجمن‌ها را باور کند. خود انجمن‌های حوزه ظرفیت‌های زیادی دارند؛ چون بهترین‌ها و برترین‌های یک خرد جمعی است. بدون اینکه تعلل سازمانی آنجا مطرح شود؛ یعنی آن خرد جمعی و ظرفیت علمی دانشی به‌کار می‌آید، لذا به نظرم انجمن‌ها هنوز جایگاه خودشان را پیدا نکردهاند به نظر می‌رسد که یک مقداری ما با تأخر مواجه هستیم. این را می‌شود امثال شما که خبرگزاری دست شما هست؛ انعکاس فعالیت‌های انجمن‌ها و نقطه‌‌نظراتشان می‌تواند کمک بزرگی باشد. ما در بعضی عرصه‌ها مسئله‌شناسی کردیم و این‌طوری ورود پیدا کردیم؛ اما اینکه یکی از کارکردهای خودمان را تألیف کتاب بدانیم خیر؛ چون ما پژوهشگاه نیستیم. ما باید زمینه را ایجاد کنیم که کتاب در پژوهشگاه تألیف و تدوین بشود.
یعنی در واقع به کار جهت می‌دهیم و عقل جمعی را به کار می‌گیریم و در عرصه‌ها آسیب‌شناسی و نیازشناسی می‌کنیم بعد هم ظرفیت‌ها را می‌شناسیم.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
