وجود میزان اندکی فضای احساسی و هیجانی در انتخابات لازمه برگزاری یک انتخابات پرشور است؛ اما این فضا نباید بر تصمیم‌گیری درست افرادجامعه تأثیرگذار باشد؛ از این روی با مهار این فضای احساسی و هیجانی و بسترسازی فضای عقلانی و نیز ارائه آگاهی‌های لازم به جامعه به‌ویژه در مورد ملاک‌های اصلح و استفاده درست از رسانه‌ها و فضای مجازی می‌توان ذهنیت مردم جامعه را در مسیر انتخاب اصلح، هدایت کرد.
انتخابات در هر کشور مردم‌سالاری، مهمترین عرصه کارزار افراد و جریان‌های سیاسی برای تصدی مسئولیت‌های اجرایی و تقنینی می‌باشد. در کشور ما نیز که نظام مردم‌سالاری دینی بر آن حاکم است، به‌طور متوسط هر ساله یک انتخابات برگزار می‌شود و بدین‌ترتیب اکثریت قریب به اتفاق مسئولین کشور، از سوی ملت و از طریق انتخابات مستقیم یا غیرمستقیم، به این مسئولیت برگزیده می‌شوند و همین مسئله اهمیت انتخابات را مضاعف می‌کند.
با این حال عرصه رقابت‌های انتخاباتی، همواره عرصه رقابت سالم و منطقی افراد و جریان‌های سیاسی نبوده است؛ بلکه عوامل مختلفی وجود دارد که بر سلامت فضای انتخابات تأثیرگذار بوده و همین مسئله نیز به‌نوبه خود آثار خود را بر انتخاب درست مردم بر جای می‌گذارد. از این‌روی برای تحقق انتخاباتی درست و انجام بهترین گزینش، لازم است اقداماتی صورت گیرد که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌شود.

  1. فراهم کردن بسترهای رشد عقلانیت و منطق و به حداقل رساندن تصمیم‌گیری بر اساس احساسات؛ چراکه تعقل و عقلانیت، گنجی نهان است در اسلام  و به‌ویژه قرآن و روایات مکرر بر لزوم تعقل تأکید شده است؛ به‌عنوان مثال بر اساس برخی روایات، رسالت پیامبران، رشد دادن گنجینه‌های عقول که در حالت عادی همچون دفینه‌ای مخفی در دل خاک هستند، معرفی شده است؛1 البته تعقلی که در اینجا مد نظر است، تعقلی است که انسان را در مسیر رشد و هدایت واقعی قرار داده و با عقلانیتی که تنها هدفش، دست‌یابی به منافع مادی و دنیایی است، تفاوت دارد.
از طرفی این مسئله از آنجایی اهمیت خود را پیدا می‌کند که همواره با بالا گرفتن شور و شوق انتخاباتی، احساسات و هیجانات کاذب و بیش از حد، بر فضای سیاسی کشور غلبه پیدا کرده و در نتیجه امکان تصمیم‌گیری‌های عقلانی و منطقی را سلب می‌کند و در نتیجه افرادی که اقدام به گزینش می‌کنند، متأثر از این فضای احساسی شده و انتخاب‌هایی می‌کنند که بعدها ممکن است، خود نیز از آن پشیمان شوند. این در حالی است که با توسعه عقلانیت و منطق در کشور، هرگونه تصمیم‌سازی بر اساس محاسبه‌گری و عقلانیت و بدون تأثیرپذیری از فضای احساسی به وجود آمده، صورت خواهد پذیرفت و حتی روزگاری کار به جایی خواهد رسید که اساساً فضای احساسی و هیجانی غیرمنطقی به وجود نیاید. در چنین شرایطی نه‌تنها انتخابات بلکه هر تصمیم‌سازی دیگری در کشور بر اساس اصول عقلانیت و منطق صورت خواهد پذیرفت و شاهد برخی تصمیمات آنی اتخاذشده در فضای احساسی همچون عزل و نصب‌های احساسی، تصمیم‌گیری‌های کارشناسی نشده و ... نیز نخواهیم بود.

  2. لزوم بصیرت‌بخشی به مردم به‌منظور انتخاب درست از طریق بیان ملاک‌های اصلح که در این راستا، هم ملاک‌ها و معیارهای دینی انتخاب اصلح موجود است و هم دیدگاه‌های امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری که به اعتقاد ما بهترین ملاک‌ها را ارائه می‌دهند؛ به‌عنوان نمونه در منابع دینی، ملاک‌های مختلفی برای انتخاب اصلح مطرح شده است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف) تقوا که یکی از شرایط و به‌عبارت بهتر، یکی از معیارها برای انتخاب اصلح است. حضرت علی(ع) در نامه به مالک‌اشتر به مسئله تقوا تأکید دارند و فرموده است: «امره بتقوی‌الله»؛2 البته تقوا با تمام ابعاد آن؛ به‌عنوان مثال وقتی کاندیدایی در معرفی خودش و همچنین در زمان تبلیغات انتخاباتی رعایت کند و به دیگر کاندیداها تهمت نزند و در چارچوب حرف بزند و وعده و وعید ندهد و خلاصه تقوای سیاسی، اجتماعی و ... داشته باشد، این یکی از بهترین ملاک برای انتخاب می‌باشد.
ب) ولایت‌پذیر بودن، همان‌طور که حضرت علی(ع) فرموده است : «و والی الامر علیک فوقک».3 
ج) داشتن روحیه قانون‌پذیری چنانکه امام خمینی(ره) بارها بر این موضوع تأکید کرده و معتقد بودند: «در اسلام، قانون است، همه تابع قانونند و قانون هم، قانون خداست؛ قانونی است که از روی عدالت الهی پیدا شده است؛ قانونی است که قرآن است؛ قرآن کریم است و سنّت رسول اکرم(ص) است. همه تابع او هستیم و همه باید روی آن میزان عمل کنیم؛ فرقی مابین اشخاص نیست در قانون اسلام، فرقی مابین گروه‌ها نیست».4
د) ساده‌زیستی، دوری از تجملات و تشریفات چنانکه امام خمینی(ره) بارها این مسئله را مورد تأکید قرار داده و می‌فرمودند: «آخرین نکته‌ای که در اینجا ... باید از باب تذکر عرض کنم و بر آن تأکید نمایم، مسئله ساده‌زیستی و زهدگرایی ... است ... و از گرایش به تجملات و زرق و برق دنیا دون‌ شأن .... و اعتبار نظام جمهوری اسلامی ایران است، پرهیز کنند و برحذر باشند.»5
ه) حمایت از محرومان و مستضعفان و حتی‌الامکان برخاستن از میان قشر مستضعف و طبقه پائین جامعه تا بتواند، از محرومان و مستضعفان حمایت کند و به فکر آنها باشد و به وضع معیشت آنها رسیدگی کند. پیامبر اسلام(ص) هم به پیروان خود توصیه می‌کرد که از مستضعفان حمایت کنند و همچنین در یک روایتی از امام صادق(ع) آمده است که یکی از خصلت‌های مهم سلمان فارسی آن بود که مستمندان و مستضعفان را دوست می‌داشت و مجالست با آنان را بر مجالست با ثروتمندان ترجیح می‌داد.6 
امام خمینی(ره) هم بر حمایت از محرومان و مستضعفان تأکید می‌کردند و در این مورد فرموده‌اند: «توجه داشته باشند ... وکلاى مجلس از طبقه‏اى باشند که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند».7
ز) داشتن عزم جدی برای ریشه‌کنی فقر و فساد؛ چنانکه مقام معظم رهبری در تبیین فرد اصلح به این موضوع اشاره کرده و این‌گونه می‌فرمایند: «اصلح‏؛ یعنى کسى که براى ریشه‏‌کنى فقر و فساد عزم جدى داشته باشد؛ کسى که به حال قشرهاى محروم و مستضعف دل بسوزاند؛‏ کسى که هم به ترقى و پیشرفت کشور و توسعه‏ اقتصادى و غیراقتصادى بیندیشد؛... کسى که به فکر معیشت مردم، دین مردم، فرهنگ مردم و دنیا و آخرت مردم باشد... ».8
طبیعی است کسی که این ملاک‌ها و ویژگی‌ها را مطالعه می‌کند، به‌جای اینکه به دنبال شعارهای هیجانی و احساسی و ملاک‌های تصنعی همچون تعصبات قومی و قبیله‌ای باشد، در میان کاندیداها به دنبال کسی می‌گردد که دلسوز محرومان و مستضعفان بوده و واقعاً به دنبال ریشه‌کنی فقر و فساد باشد که این مهم، از طریق بررسی برنامه‌ها، عملکرد گذشته، بررسی اطرافیان و ... تا حد زیادی قابل تشخیص است.
همچنین از منظر مقام معظم رهبری، فرد اصلح کسی است که به فکر معیشت، دین و فرهنگ مردم باشد و دارای ویژگی‌های کارآمدی، توانایی، شادابی و نشاط، کفایت، علاقه‌مند مبارزه با فقر و فساد و تبعیض، مردمی بودن، مؤمن به هدف‌های انقلاب و استقلال و پیشرفت کشور، شناخت وظایف و عمل به آن با قوت و اقتدار، با حوصله، اهمیت دادن به امنیت، هوشمندی،‌ با تدبیر و مصمم، توان اشتغال‌زایی بالا و باهمت باشد.9

3. کنترل هوشمند و در عین حال دموکراتیک بر رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی به‌طوری که از یک سو رسانه‌ها در پخش اخبار و ارائه اطلاعات، از آزادی تعریف‌شده و مطابق قانون برخوردار باشند و از سوی دیگر، از انتشار اخبار و اطلاعات کذب و نیز مطالبی که اخلاق را در جامعه پایمال می‌کند و یا فضای عمومی کشور را به سوی هیجانات کاذب سوق می‌دهد، جلوگیری شود.

4. آگاهی‌سازی نسبت به مخاطرات ناشی از اعتماد به رسانه‌های بیگانه و نیز افشای نیات سوء و دروغ‌پردازی‌های آنها، به‌ویژه با توجه به اینکه این رسانه‌ها اکثراً از مراکز نظام سلطه جهانی و دشمنان ملت ایران ارتزاق می‌کنند و کارنامه عملکردشان نیز پر از دروغ‌ها و جعلیاتی است که با اهداف سوء و نیات پلید، ساخته و پرداخته شده‌اند؛ چنانکه در ماجرای فتنه 88 شاهد آن بودیم؛ از این‌روی به هیچ‌وجه قابل اعتماد نیستند؛ اما با توجه به اینکه این رسانه‌ها از شگردهای رسانه‌ای فریبنده‌ای استفاده می‌کنند که مخاطب ناآگاه را ممکن است، به سمت خود جذب نموده و در نتیجه مدیریت ذهن و فکر او به دست این قبیل رسانه‌های فریب‌کار بیفتد، از این‌رو لازم است، با آگاهی‌بخشی نسبت به این ترفندها و به‌ویژه سوابق عنادآلود این رسانه‌ها و علی‌الخصوص گردانندگان اصلی، منابع مالی و مدیران اصلی آن، مردم را از خطرات ناشی از اعتماد به این رسانه‌ها برحذر داریم؛ به‌ویژه اینکه یکی از عوامل اصلی کشاندن کشور به سمت فضای هیجانی کاذب همین رسانه‌ها می‌باشند.

5. شناسایی افراد شایسته و معرفی آنها به مردم و حتی در صورت فراهم بودن شرایط، ارائه کمک‌های مالی و تبلیغاتی به این افراد و همراهی مؤثر و فعالانه با آنها جهت حضور مؤثر در عرصه رقابت‌های انتخاباتی که البته باید مواظب باشیم تا ما نیز خدای نکرده، به‌بهانه معرفی و تبلیغات فرد یا جریانی که آن را اصلح می‌دانیم، فضای جامعه را به سمت التهاب و هیجان کاذب نبریم؛ ولو اینکه یقین صددرصد به اصلح بودن گزینه خود داشته باشیم؛ چراکه هدف، ولو اینکه مقدس باشد، هرگز توجیه‌گر وسیله نامشروع نمی‌باشد.

6. بررسی عملکرد گذشته کاندیداها در مسئولیت‌هایی که داشته‌اند و میزان توفیق یا عدم توفیق در آن مسئولیت به‌همراه بررسی علل عدم توفیق احتمالی و نیز میزان پایبندی آن مسئول به آرمان‌ها و ارزش‌های انقلابی در آن مسئولیت که جملگی این مسائل کمک خواهد کرد تا هم شناخت بهتری نسبت به کاندیداها حاصل شود و هم میزان واقعی بودن وعده‌هایی که می‌دهند، مشخص شود.

7. بررسی وضعیت اطرافیان کاندیداها که همچنان با فرد مورد نظر همراهند از جهت ملاک‌هایی همچون پاکدستی مالی، سلامت اخلاقی و پایبندی به ارزش‌های اسلامی و انقلابی و نیز میزان اعتماد کاندیدای مورد نظر به این افراد و جریان‌ها که کمک شایانی برای ترسیم وضعیت یک کاندیدا در دوران نمایندگی‌اش می‌کند؛ یعنی شناخت آنها ترسیم‌گر جهت‌گیری آینده کاندیدا و میزان توفیق وی خواهد بود.10 
در مجموع به نظر می‌رسد که وجود میزان اندکی فضای احساسی و هیجانی در انتخابات، لازمه برگزاری یک انتخابات پرشور است؛ امّا این فضا نباید ذهنیت افراد را مختل کرده و بر تصمیم‌گیری درست آنها تأثیرگذار باشد؛ از این‌روی با مهار این فضای احساسی و هیجانی و بسترسازی فضای عقلانی و نیز ارائه آگاهی‌های لازم به جامعه به‌ویژه در مورد ملاک‌های اصلح و استفاده درست از رسانه‌ها و فضای مجازی می‌توان ذهنیت مردم جامعه را در مسیر انتخاب اصلح هدایت کرد.
 ..............................................
   پی‌نوشت‌ها
1. نهج‌البلاغه، خطبه1، فَبَعَثَ فِیهِمْ رُسُلَهُ وَوَاتَرَ إِلَیْهِمْ أَنْبِیَاءَهُ لِیَسْتَأْدُوهُمْ مِیثَاقَ فِطْرَتِهِ ... وَیُثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُول‏؛
2. نهج البلاغه ، ترجمه دکتر شهیدی ، نامه 53، ص 325؛
3. نهج البلاغه، همان، ص326؛
4. صحیفه امام، ج9 ص 425؛
5. صحیفه امام، ج20، 342؛
6. بحارالانوار،ج22، ص327؛
7. وصیت‌نامه سیاسی الهی امام(ره).
8. بیانات در دیدار مردم جیرفت، 17/2/1384.
9. روزنامه جوان 1/3/1384.
10. نهج‌البلاغه، نامه 53.