به‌بهانه چهلمین روز ارتحال آیت‌الله سیدکمال فقیه ایمانی(ره)

از تفسیر قرآن به‌زبان‌های انگلیسی و روسی تا نفوذ در خانه رئیس‌جمهور وقت آمریکا

آیت‌الله فقیه ایمانی منشأ خدمات عمرانی، اجتماعی، فرهنگی و درمانی زیادی بود، آن مرحوم به‌سفارش امام خمینی(قد) پدیدآورنده اولین تفسیر قرآن به‌زبان‌های انگلیسی و روسی بود

مرحوم آیت‌الله سید‌کمال فقیه ایمانی، از شاگردان آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره) و امام خمینی(قد) و یار مقام معظم رهبری، از علمای برجسته اصفهان و مؤسس خیریه‌های درمانی و فرهنگی اصفهان، بود که چندی پیش دارفانی را وداع گفت.
آیت‌الله فقیه ایمانی منشأ خدمات عمرانی، اجتماعی، فرهنگی و درمانی زیادی بود، آن مرحوم به‌سفارش امام خمینی(قد) پدیدآورنده اولین تفسیر قرآن به‌زبان‌های انگلیسی و روسی با عنوان «نورالقرآن فی تفسیرالقرآن» می‌باشد.برای روشن شدن گوشه‌ای از زوایای پیدایش این اثر قرآنی، خبرگزاری حوزه پای صحبت‌های حجت‌الاسلام‌ رسول ملکیان، از محققان قرآنی و مدرس حوزه علمیه اصفهان نشسته است؛ باشد که پژوهشگران حوزه قرآن در آینده اهتمام بیشتری کنند و تمام ابعاد پیدایش این تفسیر باقی و نورانی را روشن کنند.

 درباره آغاز تدوین تفسیر نورالقرآن به‌زبان خارجی توضیح بدهید.
 
  صدها جلسه با استاد صدرعاملی در کتابخانه و مرکز تحقیقات امیرالمؤمنین(ع) و حوزه علمیه دارالحکمه باقر‌العلوم(ع) معروف به دارالحکمه،  برای تبدیل تفاسیر قرآن به‌زبان فارسی با گرایش جهانی و بعد ترجمه آن به‌زبان انگلیسی داشتیم.
دست‌نوشته‌ای حدود بیست سال قبل، درباره استاد سید‌عباس صدرعاملی و تفسیر نور به‌صورت مختصر نوشتم و به ایشان دادم که استاد ویرایش بسیار مختصری در آن انجام داد که در اینجا با تغییرات بسیار اندک می‌آورم.
باید یادآور شوم، آن سال‌ها که یادداشت‌هایم را در این‌باره می‌نوشتم، هنوز رسانه‌ها، خبرگزاری‌ها و مؤسسات تحقیقی و پژوهشی به‌شکل امروزی نبود و معمولاً به‌صورت مختصر به این موضوعات پرداخته می‌شد؛ والا اگر
همه جزئیات به‌صورت امروزی صورت‌برداری می‌شد، امروز ما برای پیدایش این تفسیر بیش از هزار صفحه گزارش داشتیم.
این زمان که این دست‌نوشته و یادداشت‌هایم را نشر می‌دهم، هر دو عزیز؛ آیت‌الله سیدکمال فقیه ایمانی و سید‌عباس صدرعاملی آسمانی شده‌اند.

 گفته می‌شود تقسیر نورالقرآن به‌توصیه امام خمینی(قد) نگاشته شده است؟
 
  خاطرم هست که آیت‌الله فقیه ایمانی درباره سفارش حضرت امام خمینی(قد) جهت تفسیر انگلیسی و روسی قرآن می‌‌گفت: «یک بار خدمت حضرت امام(قد) رفتم؛ ایشان فرمودند: «آقای فقیه، علمای بزرگوار گذشته شاید غفلت کردند یا توجه خاصی نبوده که تفسیر قرآن به‌زبان‌های انگلیسی و روسی نداریم، ترجمه [قرآن] داریم؛ اما تفسیر نداریم. خواهش می‌کنم! شما همه کارهای آخوندی را کنار بگذارید و وارد این مرحله شوید که این کار زنده شود.»
من هم گفتم: چشم اطاعت می‌کنم.
حضرت امام گفتند: «هر کاری هم داری من در خدمتم.»
گفتم: نه من فقط دعا می‌خواهم. دعا کنید که بتوانم. گفتند: «چند نفر هم به میدان آمدند؛ اما عقب زدند. سفت و محکم برو جلو؛ بلکه به‌حول و قوه خدا این کار انجام گرفت.»
آمدم اصفهان و چند نفر از رفقا را جمع کردم. بنا شد فارسی این کار را خودم انتخاب (تدوین) کنم.
مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی تعریف می‌کرد: «از چند تفسیر سنی و شیعه گلچین می‌کردم. مواردی را که روی آن حساسیت بود، نمی‌آوردم. اخبار اهل‌بیت(ع) از فریقین را هم چاشنی آن می‌کردم. آن گروه [مترجم] این را از من می‌گرفت و ترجمه می‌کرد.

 آیا در زمان امام راحل، تفسیری آماده شد؟
 
  در زمان حیات امام سه جلد از تفسیر آماده شد؛ البته در نهایت مجلدات تفسیر به‌زبان انگلیسی بیست جلد شد. مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی نقل می‌کرد: امام راحل خیلی از این کار خوشحال بودند.
 تفسیر به انگلیسی در بیست جلد منتشر شد و نسخه روسی هم، چون حروف و صفحه‌اش را ریزتر گرفتند، ۱۲ جلد شد.

 آیا تفسیر نورالقرآن مورد استقبال مسلمانان جهان قرار گرفت؟
 
  تفسیر «نورالقرآن فی تفسیرالقرآن» گلچینی از تفسیرهای گوناگون است که با چشم‌‌پوشی از اختلاف‌های لغوی و موارد اختلاف شیعه و سنی، مجموعه‌ای روان و قابل اعتماد را به مخاطبان عرضه کرده است.
روزانه ۶۰ تا ۷۰ جلد از این تفسیر انگلیسی، برای درخواست‌کنندگان در سراسر جهان فرستاده می‌شد؛ حتی برخی از کشورها نیز خود تصمیم به چاپ این کتاب گرفتند.
همچنین پژوهش، چاپ و نشر کتاب‌های ارزشمند، یکی دیگر از دستاوردهای بزرگی است که زیر نظر آیت‌الله سیدکمال فقیه ایمانی انجام می‌گرفت و به سراسر جهان فرستاده می‌شد و همین امر، در جذب بسیاری به اسلام و تشیع مؤثر واقع شد.

 تفسیر «نورالقرآن فی تفسیرالقرآن» به چه زبان‌های دیگری تدوین شد؟
 
  طبق صحبت‌های مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی، با استفاده از هشت منبع تفسیری «نورالقرآن فی تفسیرالقرآن» همزمان به‌زبان‌های انگلیسی و روسی تدوین شده که قرار شد، در یک مجموعه ۲۰ جلدی علاوه بر این دو زبان به‌زبان‌های مالایی و ایتالیایی نیز عرضه شود.
علاوه بر مجلدات تفسیر به‌زبان‌های انگلیسی و روسی، ۵ جلد به‌زبان مالایی و ۲ جلد به‌زبان ایتالیایی به چاپ رسید و در سراسر جهان عرضه گردیده است.
این کتاب مورد استقبال اندیشمندان جهان قرار گرفته؛ زیرا تنها تفسیر قرآنی است که توسط مسلمانان عرضه شده است.
این تفسیر به‌زبان فارسی به‌صورت ترتیبی از ابتدای قرآن و با استفاده از روایات شیعه و سنی تدوین شده و همزمان توسط این گروه ترجمه می‌شد.

 شنیده شده است که مجلداتی از این تفسیرها به آمریکا ارسال شده؛ به‌نحوی که دوره‌ای از این تفسیر به زندان‌های آمریکا و حتی خانه رئیس‌جمهور آمریکا رسیده؟
 
  بله! بنابر گفته‌های مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی به‌درخواست یک زندان در آمریکا، ۲۰ دوره کامل تفسیر به‌زبان انگلیسی ارسال شد. رئیس زندان پس از مطالعه این تفسیر اخذشده از یک زندانی مسلمان، با ارسال نامه‌ای حاوی ۴۰۰ دلار، از ما خواست تا ۲۰ دوره از این تفسیر را جهت عرضه در کتابخانه زندان برای آنان بفرستیم.
خاطرم هست که آیت‌الله فقیه ایمانی در این باره گفته بودند: با توجه به اینکه بودجه مؤسسه تحقیقاتی کتابخانه امیرالمؤمنین(ع) اصفهان توسط مردم تأمین می‌شد، صلاح بر این دیده شد که ۴۰۰ دلار به‌همراه کتاب‌های درخواستی به آن زندان ارسال شود و البته در نامه‌ای، خواستار توزیع این مبلغ در میان زندانیان محروم شدیم.
همچنین در زمان ریاست ‌جمهوری بیل‌کلینتون، نفوذ اثرگذرای این تفسیر قرآن، به خانه رئیس‌جمهور آمریکا می‌رسد که در نامه‌ای که به دفتر مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی ارسال شده بود، این‌چنین توصیف می‌شود که روزی کلینتون می‌بیند که دخترش مشغول خواندن کتابی به‌‌نام «نورالقرآن» است که آن را بررسی می‌کند و می‌بیند، این کتاب تفسیر قرآن است و از منشورات مؤسسه تحقیقاتی امام امیرالمؤمنین(ع) در اصفهان است و متعاقب آن نامه‌ای برای آیت‌الله فقیه ایمانی رئیس این مؤسسه می‌فرستد و از اینکه این تفسیر را دخترش مطالعه می‌کند، خبر می‌دهد؛ البته از مرحوم آیت‌الله فقیه ایمانی نقل است که این تفسیر، از مجموعه تفاسیر نورالقرآن به‌زبان انگلیسی ارسال‌شده به آمریکاست که در کنفرانسی به دست دختر رئیس‌جمهور می‌رسد و او مشتاق خواندنش می‌شود.

 در سخنان خود اشاره‌ای به همت و تلاش استاد سید‌عباس صدر عاملی کردید. درباره این استاد توضیح می‌دهید؟
 
  استاد سید‌عباس صدر عاملی در سال ۱۳۱۷ شمسی درشهر اصفهان متولد گردید. دروس ابتدایی و مقدماتی و در کنار آن دروس حوزوی و آشنائی نسبتا کامل به معارف اسلامی را تحصیل کرد و در سال ۱۳۳۷ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران موفق به اخذ لیسانس در رشته زبان و ادبیات فارسی شد و درسال ۱۳۴۰ ایشان با تلاش زیاد و هوش وافر موفق به اخذ لیسانس در رشته زبان انگلیسی و فرانسه گردید؛ و زبان روسی را به‌صورت آزاد تحصیل نمود.
در سال ۱۳۴۲-۱۳۴۳ به‌دنبال موفقیت‌های علمی قبلی، ایشان موفق به اخذ مدرک تحصیلی علمی فوق لیسانس در رشته زبان انگلیسی گردید و در سال ۱۳۴۷ در رشته زبان‌شناسی (فوق لیسانس) با رتبه اول از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شدند.
استاد صدر عاملی هیچ‌گاه دست از تحصیل و دانش‌اندوزی برنداشت و دانشجوی دکتری در رشته زبان‌شناسی شد که به‌خاطر کثرت اشتغالات علمی و تحقیقات ایشان در مرحله ناتمام رها گردید.
لازم به‌ذکر است که در تمام مراحل تحصیلات فوق، استاد با نمرات ممتاز فارغ‌التحصیل گردید و به‌همین خاطر و روش علمی و تحقیقی آن استاد، چهار کرسی استادی در دانشگاه‌های آمریکا به ایشان پیشنهاد گردید که به‌علت ماندن در وطن قبول نکردند و در کشور ایران مشغول به تدریس شدند.
ادامه در صفحه بعد
ادامه از صفحه قبل
در سال ۱۳۴۵ اولین کتاب ایشان به‌نام (ترجمه‌ها) چاپ گردید که با استقبال مشتاقان زیادی روبه‌رو گردید.
درسال ۱۳۴۷ دومین کتاب ایشان به‌نام (انگلیسی دانشکده) چاپ شد که به‌عنوان بهترین کتاب در موضوع خودش دردانشکده‌ها به‌صورت کتاب کمک‌درسی تدریس شد.
از سال ۱۳۴۹ تا سال ۱۳۶۸ هجری شمسی، استاد صدر عاملی آموزشگاهی به‌نام آکادمی زبان‌های خارجی را با همکاری و کمک دوستان خود تأسیس نمود.
استاد به‌لطف الهی درسال ۱۳۶۵ شمسی بازنشسته شد تا به‌خواست و اراده الهی، یکی از بزرگترین و بی‌نظیر‌ترین معجزات تحقیقاتی قرآنی به انجام برسد و در اختیار جهانیان قرار گیرد.
استاد سید‌عباس صدر عاملی، پژوهشگر برجسته و دانشمند اسلام‌شناس، چهره ماندگار کشور، معلم و مترجم قرآن کریم که صاحب بیش از ۳۰ جلد کتاب و ده‌ها مقاله و اثر تخصصی چاپ‌شده بود، در روز سه‌شنبه ۱۶ آذر ۱۳۸۹، ندای ارجعی را لبیک گفت و به سرای باقی شتافت.

 نگارش و تألیف تفسیر  نور القرآن از چه باب اهمیت داشت؟
 
  اکنون در این قرن که قرن علم و دانش، تحقیق و پیشرفت، کامپیوتر و تلاش برای تسخیر فضا و کشف ستارگان و تحقیقات علمی با ابزارها و تکنیک‌های مدرن هستیم، در این راستا نور قرآن و اسلام توانسته است، تمام پرده‌ها و موانع ایجادشده بین راه را از هرنوع که باشد، برطرف کرده و با نفوذ در قلوب عده کثیری از مردم تقریباً تمام نقاط جهان و علی‌رغم موانع سنگین و کنترل‌های سخت و تفتیش عقاید مذهبی شدیدی که به‌شکل کاملاًً ظالمانه‌ای تحمیل می‌گردد، بر نفوس آنان پرتو افکند.
حال که پرتو نور اسلام همه نقاط جهان را روشن کرده است و طالبان حق، با مراجعه به ترجمه‌های قرآن کریم متوجه می‌شوند که نیاز به تفسیر دارند، بعضی از آنان به‌ویژه مسلمانان شیعی‌مذهب، به کتابخانه و مرکز علمی و تحقیقی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) (واقع درشهر اصفهان) راهنمائی شده‌اند و درنتیجه این مرکز علمی نامه‌های زیادی مبنی بر درخواست تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی دریافت داشته است.
از صدر اسلام تا کنون با اینکه قرآن بارها به‌زبان انگلیسی ترجمه شده است؛ ولی تا آنجا که ما می‌دانیم، تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی جز تعداد معدوی آن‌هم مختصر و به‌صورت پاورقی که کافی در پاسخگویی به مسائل عموم ملت‌ها باشد، به چاپ نرسیده است. بر همین اساس تصمیمی اتخاذ شده که با توصیه و ارشاد حضرت امام(قد)، تفسیر موجود تهیه، تدوین و ترجمه شود.
براین اساس، مرحوم آیت‌الله حاج سیدکمال فقیه ایمانی رئیس مؤسس مرکز علمی و تحقیقی امیرالمؤمنین علی(ع)، نیاز به تفسیر قرآن به‌زبان‌های خارجی را به اطلاع مراجع تقلید، علما و مراکز تحقیق ذیربط رسانید و در نتیجه دوازده نفر که ترکیبی از متخصصان ذیربط و از ملیت‌های مختلف و دارای سابقه علمی متفاوت مخصوصا از نظر دانستن زبان انگلیسی و معارف اسلامی بودند، گروه و هیئت علمی تشکیل داد.
این جمع در اولین نشست خود که در ۱۷ شهریور ۱۳۷۰ تشکیل شد، به این نتیجه رسیدند که تفسیری که می‌خواهند به‌زبان انگلیسی ترجمه کنند، سال‌های زیادی به‌طول می‌انجامد.
لازم به توضیح است که برای ترجمه تفسیر قرآن به‌زبان دیگر، باید ملاحظات زیادی را در نظر داشته باشید که خودش یک علم است و گوشه‌ای از آن را در اینجا بیان می‌کنم.

 چرایی مشکل بودن تألیف تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی را توضیح بدهید؟
 
  اگر یک سخنران در سطح عموم جامعه مسلمین بگوید: مردم مسلمان! من امروز می‌خواهم درباره نماز مسافر سخن بگویم، تمام افرادی که مخاطب این سخنران هستند، فایلی در ذهن آنها باز می‌شود که حدود پنجاه صفحه می‌باشد؛ به این شکل مخاطب می‌فهمد، نماز یعنی یکی از دستورات و واجبات الهی و ۱۷ رکعت است. حمد و سوره، رکوع، سجده، تشهد، قیام و تکبیرةالاحرام دارد و معنی و مفهوم هرکدام از اینها را در حد معلومات خود درک می‌کند؛ یعنی با فرهنگ نماز و تعریف و تبیین آن آشنائی دارد. حال می‌خواهد بر اندوخته و اطلاعات خود اضافه کند و درباره نماز مسافر هم مطالبی یاد بگیرد.
اگر شخص مخاطب خودش دانش‌آموخته علوم اسلامی باشد، بیش از صد صفحه و یا دویست صفحه اطلاعات دارد و همین‌طور یک مجتهد و مرجع تقلید.
حال اگر شما خواستید، کلمه صلوة در قرآن را در تفسیر برای مخاطب انگلیسی زبان ترجمه کنید، چه می‌کنید؟ مخاطب شما چقدر درک مفهومی و معنائی از صلوة دارد؟ و همین‌طور هزاران لغت دیگر در قرآن و تفسیر آن که هزاران صفحه در خودش تفسیردارد.
مثال لغت و کلمه صلوة مثال ساده بود. اگر خواستیم لغت جن، شیطان، ملائکه، بهشت، جهنم، قیامت، صراط، توحید و... را برای مخاطب جهانی و انگلیسی‌زبان ترجمه و تفسیر کنیم، چقدر کار مشکلی است. اینها هرکدام تفسیر بسیار مفصل و عمیقی دارد و در هر کدام نظریات و اندیشه‌های تفسیری متفاوتی است.
این بود که درباره تبدیل متن تفسیر نمونه به‌زبان انگلیسی، صدها ساعت با دکتر صدر عاملی صحبت و بحث می‌کردیم که برای هر دو نفر ما جالب بود.

 از دیگر مشکلات نگارش تفسیر نورالقرآن به‌زبان انگلیسی چه بود؟
 
  اشکال مهم دیگری که در میان است، اختلاف دیدگاه‌ها در موضوعات گوناگون دینی و اسلامی و قرآنی است؛ مثلاً درباره خلقت آدم و حوا و فرزندان آن، شش نظریه است و یا درباره عالم ذر، هفت نظریه؛ کسی که می‌خواهد، متن فارسی را برای دیگران ترجمه و تفسیر کند، آیا همه را ترجمه کند یا گزینش کند؟
و اشکال دیگر اینکه مخاطب انگلیسی‌زبان ما در سطوح مختلف برداشت‌هایی از مفاهیم فوق مثل توحید دارند؛ ما چگونه تفسیر کنیم که برای آنها گویا باشد؛ زیرا در بسیاری از موارد یا اشتراک لفظی پیش می‌آید یا اشتراک معنوی و غیره.
و دست آخر اینکه ترجمه متن تفسیر نمونه چون به‌زبان فارسی است، دارای ادبیات پر از اصطلاحات، کنایه‌ها و کلمات فصاحت و بلاغت است که تبدیل آن به‌زبان انگلیسی کار سنگین و طاقت‌فرسایی بود. اینها گوشه‌ای از زوایای مشکلات تبدیل تفسیر قرآن به‌زبان‌های دیگراست.
اینجاست که شما متوجه سختی کار تبلیغ و فعالیت علمی در سطح جهان به‌خصوص غرب خواهید شد.

 آیا برای نگارش تفسیر نورالقرآن فقط تسلط به‌زبان انگلیسی کفایت داشت؟
 
  خیر! بنا بر مطالب فوق پدید آمدن تفسیر نور نه‌تنها به داشتن مهارت در زبان انگلیسی نیاز دارد؛ بلکه لازمه آن دانستن زبان عربی، فارسی، علوم و معارف اسلامی نیز می‌باشد؛ زیرا تفسیر کوششی است برتحلیل و تشریح معانی آیات قرآن کریم؛ پس شخص مترجم بایستی از نظر علمی حداقل از هر علمی بهره‌ای داشته باشد و همین‌طور از علومی که بشر با آن سر و کار دارد و در رابطه با تفسیربه او مربوط می‌شود، اطلاعاتی بداند؛ زیرا قرآن جامع کمالات و فضائل است.
باید مترجم به ساختار دستوری، آوائی و صنایع بدیع دو زبان و فرهنگ عربی و انگلیسی که دو زبان متفاوتی است، تسلط کافی داشته باشد.

 کار تألیف تفسیر نورالقرآن توسط تیم علمی چگونه آغاز شد؟
 
  گروه علمی مذکور تصمیم گرفتند، تفسیر جزء آخر قرآن به‌عنوان نمونه ترجمه و منتشر شود و پس از دریافت انتقادات و پیشنهادات سازنده، خوانندگان نکته‌سنج، ترجمه و تفسیر تمام قرآن، از ابتدای سوره حمد شروع شود و ترجمه و تفسیر کامل از قرآن مجید به‌وجود آید؛ اما بعد به نظر رسید بهتر باشد، این نمونه با عنوان «نورالقرآن فی تفسیرالقرآن» از سوره انسان که در اواخر جزء بیست‌ونهم قرآن قرار دارد، شروع شود؛ چون قرآن کتاب و دفتر راهنمای انسان است و برای اصلاح انسان‌ها نازل شده است و این سوره در خصوص انسان و خلقت او از (نطفه امشاج) سخن می‌گوید.

 کار تألیف تفسیر نورالقرآن با چند نفر آغاز شد؟
 
  همان‌طور که گفته شد، در ابتدای شروع کار یعنی در زمانی که عملاً میدان ترجمه تفسیر قرآن آغاز شد، تعداد اشخاص حاضر در صحنه به دو نفر که عبارت بودند از: مترجم جناب استاد سید‌عباس صدر عاملی و ویراستار تقلیل یافت. این دو کار را ادامه دادند تا توانستند، ترجمه جزء آخر قرآن را به پایان برسانند و آن را در دو جلد تقدیم حق‌جویان جهان نمایند.
مرحوم آیت‌الله سیدکمال فقیه ایمانی می‌گفتند: «یکی از دلایلی که باعث شد که از جزء آخر قرآن شروع کردیم، این بود که اگر در سطح جهان کسی تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی را شروع کرده، با انعکاس تفسیر ما در سطح جهان با آنها مرتبط می‌شویم و موازی‌کاری صورت نمی‌گیرد.
ولی آن زمان روشن شد که تفسیری با معیارهای مکتب اهل‌بیت(ع) و مطابق مذهب شیعه امامیه صورت نگرفته است و همچنین مسلمانان دیگر مذاهب اسلامی، تفسیری به‌زبان انگلیسی در آن زمان نشر نداده بودند.

 آیا تفسیر جزء‌های آخر قرآن، مورد استقبال مسلمانان جهان قرار گرفت؟
 
  بحمدالله با نشر این دو جلد کتاب تفسیر نور، علاوه بر دریافت صدها تحسین و تشویقات بی‌حساب و فوق‌العاده‌ای که از طرف خوانندگان ارجمند از نقاط مختلف جهان ارسال گردید، هزاران نامه از محتوای این دوجلد تفسیر به ما واصل گردید که نشان از علاقه وافر و دقت عجیب داشت.
این دوجلد تفسیر در ایران به‌عنوان بهترین ترجمه کتاب به‌ترتیب در سال ۱۳۷۴ هجری شمسی و مجدد در سال ۱۳۷۵ هجری شمسی انتخاب گردید.
براساس گواهی برخی شاهدان عینی و نامه‌های متعدد رسیده از دانشگاه‌های مختلف و مراکز علمی و مذهبی جهان تا آن زمان، این کتاب‌ها بدیع‌ترین، منحصربه‌فردترین و برجسته‌ترین اثر پیشگام در نوع خود بوده است که از طرف اهل فن و متخصص به‌عنوان کتاب‌های مرجع قابل قبول اسلامی، مبتنی بر عقاید و نقطه نظرهای اهل‌بیت(ع) محسوب گردیده است.
علاوه بر این، کتاب‌های تفسیر در بعضی از دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه در کشورهای شرقی و غربی و حتی در انگلستان به‌عنوان کتاب درسی جهت تدریس متون تخصصی به‌زبان انگلیسی برگزیده شده‌اند.

 به‌صورت مختصر درباره کم و کیف تألیف تفسیر نورالقرآن به‌زبان روسی هم توضیح بفرمایید؟
 
  تفسیر «نورالقرآن فی تفسیرالقرآن» با استفاده از هشت منبع تفسیری به‌زبان فارسی و با استفاده از منابع روایی شیعه و اهل‌سنت، نخستین تفسیر ترتیبی کامل قرآن کریم به‌زبان روسی است که با همکاری مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع) اصفهان زیر نظر آیت‌الله فقیه ایمانی تهیه گردیده و به‌زبان روسیه نیز، ترجمه گردید. این دوره با همکاری گروهی از مترجمان متخصص در شهر سنت‌پترزبورگ به‌زبان روسی برگردانده شد. در حال حاضر، تفسیر نورالقرآن، تنها تفسیر مفصل ترتیبی به‌زبان روسی است و مورد استقبال علاقمندان روس و مسلمانان واقع شده است.
مجلدات مختلف این تفسیر با مشارکت انتشارات شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ و مؤسسه انتشاراتی صدرا در مسکو منتشر گردیده است. مراسم رونمایی آن نیز در تیرماه سال ۱۳۹۴،  در نخستین جشنواره بین‌المللی قرآن مسکو با حضور شخصیت‌های علمی و نمایندگان سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه با حضور مرحوم آیت‌الله تسخیری برگزار شد.
یادآوری می‌شود، ترتیب مجلدات ترجمه روسی، مطابق با تعداد مجلدات انگلیسی یا فارسی این تفسیر نیست. با توجه به تفاوت فونت و صفحه‌بندی، حدود دو مجلد انگلیسی در یک مجلد روسی منتشر گردیده است.