عضو شورای عالی حوزه های علمیه:

هوش مصنوعی روابط اجتماعی را شکل می دهد و هویت جامعه را می سازد

آیت الله اراکی یکی از مهمترین محورهای هوش مصنوعی و مسائل کلان آن را مسئله ارتباطات عنوان کرد و گفت: هوش مصنوعی روابط اجتماعی را شکل می دهد.

آیت الله محسن اراکی در دیدار اعضای دبیرخانه همایش بین المللی هوش مصنوعی، فرهنگ و علوم اسلامی، هوش مصنوعی را یک مبنا و بستر حاکمیتی در بعد ملی و جهانی تلقی کرد و در تبیین پیامدهای غفلت از این بستر حاکمیتی بیان داشت: اگر نتوانیم در این بستر حاکمیتی بستر ساز شویم، ناخواسته حاکمیتی دیگر بر ما تحمیل می شود.

وی نگاه به مسئله هوش مصنوعی را نگاهی بستر ساز در سطح حاکمیتی عنوان کرد و با اشاره به اینکه نگاه اسلام به مسائل اجتماعی نگاه کلان بوده و مسائل را با نگاه خرد نمی بیند، گفت: وقتی کلان مسئله را حل کردید، خرد مسائل که در این کلان جای می گیرند، حل خواهند شد، و اینکه بر مسئله فقه نظام تاکید می کنیم به همین دلیل است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه یکی از مهمترین محورهای هوش مصنوعی و مسائل کلان آن را مسئله ارتباطات عنوان کرد و گفت: هوش مصنوعی روابط اجتماعی را شکل می دهد.

وی علاوه بر برشمردن کارکرد نقل و انتقال معلومات برای مقوله ارتباطات، ساختن اراده دیگران را از دیگر کارکردهای این مقوله بر شمردند و با اشاره به مسئله مهندسی اجتماعی بیان داشت: در برخورد با یک جامعه، اندیشه یا جریانی دو گونه برخورد صورت می گیرد: یک گونه ترویج و گسترش اندیشه، آن است که شما اندیشه خودتان را دربرابر اندیشه دیگر مطرح کرده، مناقشه کنید، و با استدلال و نقد اندیشه دیگر، بخواهید اندیشه خود را بقبولانید.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: گونه دیگر ترویج و گسترش اندیشه آن است که جامعه را مهندسی کنید، بدین صورت که شما ارتباطاتی را می سازید و این ارتباطات خود به خود اندیشه شما را در شخص ایجاد می کند بدون اینکه شخص متوجه شود که تحت تأثیر اندیشه شما قرار گرفته است.

وی تبعیت جامعه از درخواست ها و اندیشه هایی که در جامعه مهندسی می شوند را از آثار مهندسی روابط اجتماعی بر شمردند و ضمن اشاره به اینکه هوش مصنوعی روابط اجتماعی را شکل می دهد و اراده های اجتماعی را به هم پیوند داده و جهت می دهد، گفتند: حاکمیت، روابط اجتماعی را می سازد؛ در قرآن کریم مطلب بسیار مهمی است و از ویژگی های نگاه قرانی به جامعه است: «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» (آیه ۷۱ - سوره اسراء)؛ هویت جامعه را امام می سازد و این هویت سازی کار هوش مصنوعی است.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، ارتباط حاکمیت و هوش مصنوعی را ارتباطی صد در صدی برشمرده و بیان کردند: همانگونه که حاکمیت سررشته روابط اجتماعی را شکل می دهد، جهت می دهد، عوض کرده و تغییر می دهد، هوش مصنوعی نیز می تواند سررشته را به دست بگیرد و تمام روابط اجتماعی را در چند لحظه عوض کند و از این جهت هوش مصنوعی اهمیت پیدا می کند و محل طرح مباحث فقهی، فنی، علوم اجتماعی و علوم انسانی است.

در ابتدای این دیدار دکتر بهروز مینایی، مشاور مدیر حوزه های علمیه در زمینه هوش مصنوعی و دبیر علمی همایش بین المللی هوش مصنوعی، فرهنگ و علوم اسلامی با اشاره به اینکه هوش مصنوعی تنها یک ابزار نیست بلکه در حوزه های آموزش، پژوهش و ابعاد دیگری که شوون یک فقیه است، مثل قضاوت و کنش گری در حاکمیت مقداری اثر بخشی دارد، گفت: نگاه فرابخشی و نگاه از بالا به مقوله هوش مصنوعی امری ضروری است و با توجه به کاربست هوش مصنوعی در جامعه و تغییرات مشاغل و اتوماتیک کردن کارها توسط هوش مصنوعی، هوش مصنوعی باید از جهت فقهی، اخلاقی، فلسفی و اجتماعی مورد بحث قرار گیرد.

وی با بیان اینکه در همایش جدید هوش مصنوعی، محورهای نه گانه ای را معرفی کردیم که بررسی فقهی، حقوقی، اخلاقی و فلسفی هوش مصنوعی محور اول این همایش را تشکیل می دهد، افزود: هوشمندی سازی هایی که در حال انجام هستند، نظیر: خودران ها و فناوری های نوین، ابعاد فقهی و اقتصادی در زندگی مردم دارند و مسائل نو را به وجود می آورند که فقیه باید اینها را بشناسد.

مشاور مدیر حوزه های علمیه در زمینه هوش مصنوعی محور دوم همایش را، مطالعات و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی هوش مصنوعی عنوان کرد و با اشاره به بیان مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه هوش مصنوعی را به عنوان فناوری که در اداره کشور می تواند مدخلیت داشته باشد در نظر بگیرید و دانشگاه ها و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری تمهیداتی بیندیشید که ایران جزو ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی قرار گیرد، گفت: در نانو و جا های دیگر پیشرفت خوبی داشتیم ولی هنوز در بعد راهبردی، سند هایی طراحی نشده است؛ به تازگی در شورای عالی فرهنگی سندی طراحی شده است و سند های دیگر نیز در در وزارتخانه ها، بخشی است، و سند اخلاق یونسکو نیز مطرح شده است.

وی مبحث مطالعات سایبرنتیکی و هوش مصنوعی، مبحث آینده پژوهی هوش مصنوعی، مبحث تحلیل فرصت ها و تهدید ها، مبحث حکمرانی و سیاستگذاری هوش مصنوعی، مبحث علوم انسانی و اسلامی دیجیتال، مبحث ظرفیت شناسی هوش مصنوعی در کارکردها، فرایند ها و علوم اسلامی، مبحث زیرساخت های هوش مصنوعی و مبحث مرز های دانشی هوش مصنوعی را از دیگر محورهای همایش هوش مصنوعی، فرهنگ و علوم اسلامی مطرح کرد و گفت: دو محور اخیر بیشتر فنی اند و لبه علم دنیا را می خواهند ببینید اما در قسمت های قبلی بیشتر، هدف ایجاد یک فضای گفتمانی میان دانشگاه ها حتی در جهان اسلام است.

در ادامه این دیدار دکتر محمدرضا قاسمی، دبیر ستاد راهبری فناوری های هوشمند حوزه های علمیه و دبیر اجرایی همایش بین المللی هوش مصنوعی با اشاره به اینکه هوش مصنوعی یک فناوری تحولی، پیشران، راهبردی، تحولی و افقی است و در همه صنایع به کار می رود و ساده انگارانه است که آن را یک ابزار بدانیم، گفت: هوش مصنوعی یک پارادایم حکمرانی، یک سبک، سلوک، جهت گیری، سیاستگذاری، از جنس آن چیزهایی است که در اصول فقه نظام در جهت های کلان است.

وی افزود: هوش مصنوعی یک فناوری شناختی است و از علوم شناختی یک ابزار برای مقاصد و اهداف تولید شده است.

دبیر ستاد راهبری فناوری های هوشمند حوزه های علمیه با بیان اینکه در عرصه هوش مصنوعی، به لحاظ زیرساختی، الگوریتمی و دانشی پیشرفت هایی صورت گرفته است، گفت: هوش مصنوعی دارای فرصت ها و تهدیدهای قابل توجهی است که توان تولید اخبار جعلی، جعل صدا و تصویر در جهت فعالیت های سوء، از تهدیدات این عرصه به شمار می رود.

دکتر قاسمی با اشاره به اینکه قبل از تولید محصول در حوزه هوش مصنوعی نیاز به ورود فقه در این حوزه است یان کرد: هوش مصنوعی به دلیل آنکه همه حوزه ها را شامل می شود، سوالات فقهی آن سوالاتی پیچیده و قابل بررسی است.

دبیر اجرایی همایش بین المللی هوش مصنوعی افزود: ما باید نسبت هوش مصنوعی با تمدن، انقلاب و اندیشه ها را مشخص کنیم و بعد نظام مسائل از آن بگیریم و از فقه نظام می‌توان مسائل بنیادی هوش مصنوعی را در فقه کشف کرد.