مرور اجمالی بر بخشی از دستاوردهای اقتصادی جمهوری اسلامی
1. انقلاب همه‌جانبه در بخش انرژی؛ از بهره‌مندی عموم مردم از آب، برق و گاز تا خودکفایی در ساخت نیروگاه، سد و پالایشگاه
2.یکی از مهمترین حوزه‌هایی که طی این چهل و اندی سال، مورد توجه جدی در جمهوری اسلامی بوده، حوزه انرژی شامل آب، برق، گاز، نفت، پتروشیمی، پالایشگاه و نیروگاه‌سازی بوده است.
آب علاوه بر یک ضرورت برای زندگی هر انسان، به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه پایدار و پارامتری تأثیرگذار و غیرقابل جایگزین در توسعه سایر بخش‌های کشور است. پیش از انقلاب اسلامی، آب‌رسانی به شهرها و روستاهای متعددی صورت نگرفته بود و به‌جز شهرهای بزرگ و متوسط، اغلب شهرهای کوچک و روستاها از آب شرب لوله‌کشی، بهداشتی و پایدار بی‌بهره بودند.

  جمعیت تحت پوشش آب شهری و روستایی
جمعیت تحت پوشش شبکه آب شهری در سال 57 به 74.6 درصد می‌رسید که این رقم با اجرای طرح‌های متعدد آب‌رسانی در شهرهای مختلف در سراسر کشور، هم‌اکنون به 99.8 درصد رسیده است.
تعداد مشترکان آب کشور در زمان پیروزی انقلاب، 2 میلیون و 700 هزار فقره بود. در زمان حاضر 17 میلیون و 667 هزار فقره مشترک آب در کشور داریم. طول خطوط انتقال آب کشور در ابتدای پیروزی انقلاب صفر بود. این رقم اکنون 30 هزار و 795 کیلومتر است؛ همچنین در سال 1357 طول شبکه توزیع‌ آب 24 هزار و 500 کیلومتر بود که این رقم در زمان حاضر 166 هزار و 630 کیلومتر است.
در پایان 53 سال حکمرانی رژیم پهلوی، با وجود 27 تصفیه‌خانه آب در کشور، ظرفیت اسمی تصفیه‌خانه‌های آب شهری یک‌میلیون و 905 هزار مترمکعب در شبانه‌روز بود؛ در زمان حاضر با وجود 166 تصفیه‌خانه آب شهری، ظرفیت اسمی تصفیه‌خانه‌های آب شهری به 15 میلیون و 432 هزار مترمکعب در روز رسیده است؛ همچنین تنها 12 درصد جمعیت روستایی کشور در سال 57 تحت پوشش شبکه آب‌رسانی روستایی قرار داشت. این شاخص در زمان حاضر به 82.95 درصد رسیده است.

  وضعیت بخش آب کشور
در بخش فاضلاب، در سال 1357 تنها 8.5 درصد از جمعیت کشور در آن زمان تحت پوشش شبکه فاضلاب بودند؛ اما با اجرای طرح‌های متعدد احداث تأسیسات جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب، هم‌اکنون 52.64 درصد از جمعیت کشور تحت پوشش شبکه فاضلاب هستند.
در زمان پیروزی انقلاب اسلامی، تنها 4 تصفیه‌خانه فاضلاب در ایران وجود داشت و این رقم نشان می‌داد که در 53 سال حکومت پهلوی بر ایران، موضوع مهم جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب در اولویت و توجه سردمداران این رژیم نبوده است؛ اما اکنون 256 تصفیه‌خانه فاضلاب در اقصی‌نقاط کشور وجود دارد و موضوع احداث تصفیه‌خانه‌های به‌روز در این بخش، محور برنامه‌های زیرساختی وزارت نیرو است. در سال 1357 میزان شبکه احداث‌شده آبیاری و زهکشی 552 هزار هکتار بود؛ این رقم اکنون 2 میلیون و 388 هزار هکتار است.
در سال 1357 تعداد سدهای کشور که تماماً توسط شرکت‌های خارجی احداث شده بودند، 19 سد بود؛ هم‌اکنون به‌یمن خودکفایی در صنعت سدسازی و با طراحی و اجرای سدهای متعددی در 43 سال پربرکت انقلاب اسلامی، تعداد سدهای بزرگ کشور به 195 سد رسیده است.

  وضعیت ظرفیت نیروگاهی ایران 
53 سال حکمرانی رژیم پهلوی در ایران را می‌توان با نبود برق در بخش عمده‌ای از کشور و قطعی‌های مداوم برق در بخش دیگری از کشور، شاخص‌گذاری کرد. در زمان پیروزی انقلاب اسلامی، ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور 7024 مگاوات بود؛ نیروگاه‌هایی که تماماً توسط شرکت‌های خارجی در ایران احداث شده بودند و برای نگهداری و تعمیرات آن، هزینه بسیاری از جیب مردم ایران می‌گرفتند؛ اما در زمان حاضر پس از 43 سال تلاش و پیشرفت بی‌وقفه در بخش نیروگاهی، ایران هم‌اکنون جزء 10 نیروگاه‌ساز برتر جهان است و ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور به 86 هزار و 375 مگاوات می‌رسد.

  وضعیت بخش برق کشور
تعداد مشترکان برق از ابتدای انقلاب تاکنون سالیانه به‌طور میانگین 5.79 درصد رشد داشته است که همین روند باعث شده است، تعداد مشترکان این صنعت از سه میلیون و 399 هزار مشترک در سال 57 به 38 میلیون و 313 هزار مشترک در سال جاری افزایش یابد .در زمان حاضر 100 درصد جمعیت شهری کشور و 99.7 درصد جمعیت روستایی کشور از نعمت برق برخوردارند.
در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب، تعداد روستاهای برق‌دار از چهارهزار و 367 روستا در سال 57 به 57هزار و 885 روستا در دی‌ماه امسال رسیده است که رشدی 6.19 درصد در هر سال را نشان می‌دهد. درحالی‌که در سال 57 تعداد خانوارهای روستایی برق‌دار کشور از 750 هزار خانوار تجاوز نمی‌کرد. هم‌اکنون این تعداد به چهار میلیون و 508 هزار خانوار افزایش یافته که نشان‌گر رشد سالیانه 4.26درصدی است.
بررسی آمار برق‌رسانی به روستاها در جهان و ایران از فاصله معنادار بیش از 20درصدی ایران با میانگین جهانی حکایت دارد؛ میانگین برق‌رسانی به روستاها در جهان اکنون 79 درصد و در ایران 99.7 درصد است؛ همچنین متوسط برق‌رسانی شهری در جهان 96 درصد و در ایران 100 درصد است.
بررسی روند انرژی تولیدی نیروگاه‌ها نیز بیان‌گر آن است که این شاخص از 17.4 میلیارد کیلووات‌ساعت در سال پیروزی انقلاب، به بیش از 287 میلیارد کیلووات‌ساعت در پایان سال گذشته رسیده است که رشد میانگین سالانه 6.7 درصد را نشان می‌دهد.
در این مدت(43 سال گذشته) طول شبکه‌های انتقال و فوق‌توزیع کشور با میانگین رشد سالانه 5.41درصدی از 13 هزار و 561 به 130 هزار و 738 کیلومتر مدار و ظرفیت پست‌های انتقال و فوق‌توزیع با میانگین رشد 6.63درصدی از 18 هزار و 477 مگاولت‌آمپر به 291 هزار و 888 مگاولت‌آمپر افزایش یافته است.
در مدت 43 سال گذشته، طول شبکه‌های توزیع با رشد سالانه 5.98درصدی از 68 هزار و 214 کیلومتر به 830 هزار و 468 کیلومتر و ظرفیت ترانسفورماتورهای توزیع با رشد 6.66درصدی از 8330 مگاولت‌آمپر در سال 57 به 133 هزار و 324 مگاولت‌آمپر در دی‌ماه امسال رسیده است.
تعداد ترانسفورماتورهای توزیع که شاخصی مهم در توسعه شبکه برق است، با رشد سالانه 8.26درصدی از 26 هزار دستگاه در سال 57 به 787 هزار و 674 دستگاه در دی‌ماه امسال افزایش یافته است.

 وضعیت بخش گاز کشور
تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی (تا سال 57)، تنها 51هزار خانوار تحت پوشش گاز طبیعی قرار داشتند که هم‌‌اکنون بیش از 25 میلیون خانوار از این نعمت بهره‌مند می‌باشند. ظرفیت تولید گاز در کشور که در سال 57 حدود 36 میلیون مترمکعب در روز بود، امروز به بیش از یک‌میلیارد مترمکعب در روز رسیده است.
هم‌اکنون و در چهل‌وسومین سال پیروزی انقلاب اسلامی، یک‌هزار و 216 شهر شامل 98.4 درصد شهرها و 34 هزار و 884 روستا شامل 84.8 درصد روستاهای کشور به شبکه گاز طبیعی متصل هستند و مجموع شبکه گاز شهری و روستایی اجراشده در ایران، به 407 هزار و 577 کیلومتر رسیده است.
مجموع خطوط انتقال گاز کشور در سال 1357 به‌میزان 2900 کیلومتر بود. ایران اکنون با دارا بودن 37 هزار و 748 کیلومتر خطوط انتقال گاز و 88 ایستگاه تقویت فشار گاز طبیعی، در سبد انرژی کشور سهم بیش از 70درصدی دارد و با ظرفیت پالایش روزانه بیش از یک‌میلیارد و 30 میلیون مترمکعب گاز توانسته است، در تأمین پایدار این انرژی پاک در ایران نقش‌آفرینی کند؛ به‌طوری‌که جریان گاز طبیعی در سردترین روزهای فصل زمستان و در مناطقی با دمای منفی 30 درجه هم پایدار است.

  وضعیت بخش پتروشیمی کشور
در دهه 50 شمسی قیمت نفت به‌یک‌باره افزایشی قابل توجه پیدا کرد؛ به‌طوری‌که سهم درآمدهای نفتی ایران نسبت به کل درآمدهای دولتی، از 11 درصد در سال 1333 به حدود 86 درصد در سال 1353 افزایش یافت. براساس آمارهای موجود، درآمد نفتی شاه از ابتدای دهه 50 سیر افزایش نجومی خود را آغاز کرده بود. میزان درآمد نفت که در سال 1342، 555 میلیون دلار و در سال 1347، 985 میلیون دلار بود، در آغاز دهه 50 به 1.8 میلیارد دلار رسید و طی سال‌های بعد روند رو به رشد خود را ادامه داد؛ به‌طوری که عایدات نفت ایران از 1میلیارد و 870 میلیون دلار در سال 1350 به بیش از 20 میلیارد دلار در سال 1356 رسید.
به‌عبارتی طی پنج‌سال (سال‌های 50 تا 55) درآمد نفتی شاه نزدیک به 9 برابر رشد کرده بود که این وضعیت شاه را در یک وضعیت متوهمانه قرار می‌داد که خود از آن به‌عنوان «تمدن بزرگ» نام می‌برد؛ اما آنچه اتفاق افتاد، در ظاهر برای توسعه سریع اقتصاد کشور بود؛ اما او به‌طرزی دیوانه‌وار مشغول قرض گرفتن از خارج، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و... بود؛ به‌طوری‌که بین سال‌های 1342 تا 1351 موازنه پرداخت‌های ایران تقریباً بی‌وقفه کسری داشت و سرمایه‌های زیادی در راه طرح‌های تجملی و غیراقتصادی صرف شد.
در نظام جمهوری اسلامی، صندوق ذخیره ارزی که بعدها به‌نام صندوق توسعه ملی نام گرفت، تشکیل شده است تا هرساله هرچه بیشتر درآمدهای نفتی در این صندوق ذخیره و صرف توسعه زیرساخت‌‌های مولد، اشتغال‌زا و درآمدزای کشور شود. این سهم در بودجه سال 1401 به‌میزان 40 درصد کل درآمدهای نفتی کشور دیده شده است.
در بخش توسعه میادین نفتی و گازی و تولید نفت و گاز، در پیش از انقلاب، کار تولید نفت و گاز از چند میدان مستقل ایران توسط شرکت‌های خارجی انجام می‌شد؛ اما پس از انقلاب، به میادین مشترک نفت و گاز توجه شد و علاوه بر توسعه و آغاز برداشت نفت و گاز از میادین مشترک با کشورهای همسایه، شرکت‌های ایرانی موفق شدند، با انتقال دانش و دستیابی به توانمندی توسعه، تولید و نگهداری میادین نفتی و گازی، کاری را که در سال‌‌های پیش از انقلاب با هزینه‌های گزاف از سوی شرکت‌های خارجی انجام می‌گرفت، به‌دست متخصصان داخلی انجام دهند.
برداشت حداکثری توسط شرکت‌های خارجی و بدون توجه به اصول برداشت صیانتی و تنها با هدف خام‌فروشی حداکثری و تزریق منابع نفتی به بخش تأمین هزینه‌های جاری در پیش از انقلاب، تبدیل به برداشت صیانتی توسط شرکت‌های داخلی، با توجه به اصول فنی و تزریق بخشی از منابع نفتی به توسعه زیرساخت‌های کشور و تبدیل بخشی از نفت خام و گاز طبیعی تولیدی کشور، به محصولات با ارزش افزوده بیشتر در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها در بعد از انقلاب شد.
 6 مجتمع فعال پتروشیمی کشور در سال 1357 امروز به 68 مجتمع افزایش یافته است؛ 17 مجتمع تولیدی و دو واحد یوتیلیتی در قطب عسلویه، 19 مجتمع تولیدی و یک واحد یوتیلیتی در هاب ماهشهر و 25 مجتمع تولیدی پتروشیمی در سایر مناطق کشور فعال هستند. مقدار سرمایه‌گذاری در این صنعت از حدود 110 میلیارد ریال در سال 1357 هم‌اکنون به بیش از 80 میلیارد دلار رسیده است.
ظرفیت صنعت پتروشیمی ایران از سالانه 3 میلیون تن در سال 1357 هم‌اکنون به 90 میلیون تن در سال رسیده است؛ همچنین ظرفیت تولید سالانه محصولات پایه صنعت پتروشیمی در سال گذشته، 30 میلیون تن بود که از نظر کمّی ایران پس از عربستان در رتبه دوم منطقه قرار گرفت. افزون بر این، ایران با 54 میلیون تن ظرفیت محصولات عمده پتروشیمی در سال 2020، جایگاه دوم در خاورمیانه را به خود اختصاص داده است.
تولید این صنعت از 2.7 میلیون تن در سال 1357 به 61.2 میلیون تن در سال 99 رسیده است که از این مقدار 34.2 میلیون محصول نهایی قابل فروش در سال 99 تولید شد؛ درحالی‌که مقدار فروش کل محصولات پتروشیمی در سال 1357، 1.52 میلیون تن بوده است.
صنعت پتروشیمی در سال 99 بدون نظر گرفتن طرح‌هایی که در ماه‌های پایانی سال به بهره‌برداری رسیده‌اند، عملکرد 77درصدی نسبت به ظرفیت اسمی قابل بهره‌برداری داشته و درآمدی معادل 15 میلیارد دلار را برای کشور محقق کرده است. پیش‌بینی می‌شود، درآمد فروش صنعت پتروشیمی در پایان امسال، به بیش از 21.5 میلیارد دلار برسد؛ این در حالی است که درآمد این صنعت در سال 1357، 0.16 میلیارد دلار بوده است.
مقدار صادرات محصولات پتروشیمی از 0.6 میلیون تن به‌ارزش 0.05 میلیارد دلار در سال 1357 به 24.4 میلیون تن به‌ارزش حدود 9 میلیارد دلار در سال 99 با سهم حدود 70درصدی از میزان تولید محصولات رسیده است. پیش‌بینی می‌شود، صادرات محصولات پتروشیمی ایران امسال به 14 میلیارد دلار برسد.
مقایسه شاخص‌‌های مهم پالایشگاهی کشور در سال‌‌های 1357 تا 1391 نشان‌دهنده دستاوردهای بزرگ و سرمایه‌گذاری‌های گسترده در این بخش است؛ به‌طوری‌که طی این مدت مجموع تولید پنج فرآورده اصلی (گاز مایع، بنزین، نفت‌سفید، نفت‌گاز و نفت‌کوره) از 99.74 میلیون لیتر در روز به بیش از 300 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
مقایسه تولیدات پالایشگاهی ایران از زمان آغاز به‌کار پالایشگاه نفت آبادان نشان می‌دهد که تولید بنزین پالایشگاهی طی 43 سال دوران پس از انقلاب اسلامی (1357 تا 1400)، نسبت به 67 سال قبل از انقلاب (1291 تا 1357) تقریباً 8 برابر شده و از 14.43 میلیون لیتر در روز به 110 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.

  ایران سرآمد کشورها در رشد شاخص توسعه انسانی طی 40 سال اخیر
اگر بخواهیم دیگر دستاوردهای اقتصادی انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار دهیم، باید گفت که به‌صورت قطعی در توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها آمارهایی قابل توجه در جمهوری اسلامی ثبت شده است. یکی از مهمترین گزارش‌های جهانی که برای مقایسه کشورها در خصوص توسعه و پیشرفت مورد استناد قرار می‌گیرد، گزارش شاخص توسعه انسانی سازمان ملل متحد است.
بر اساس گزارش دفتر توسعه سازمان ملل متحد، جمهوری اسلامی ایران، در 40 سال گذشته با 50 رتبه صعود در شاخص توسعه انسانی، عنوان سریع‌ترین رشد شاخص توسعه انسانی را بین تمام کشورهای دنیا به خود اختصاص داد.
گزارش توسعه انسانی، یکی از مهمترین و معتبرترین گزارش‌های اقتصادی و اجتماعی در جهان است که هرساله توسط دفتر توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) منتشر می‌شود و در این گزارش، شاخص توسعه انسانی (HDI) کشورها بر اساس معیارهایی چون امید به زندگی، کیفیت نظام آموزشی، درآمد واقعی و سرانه درآمد ملی از عدد صفر تا یک محاسبه می‌شود که هرچه این شاخص به عدد یک نزدیک‌تر باشد، نشان از توسعه‌یافتگی بیشتر است.
تمامی شاخص‌‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی در برآورد این شاخص دخیل است و به‌عبارتی یکی از جامع‌ترین معیارها برای مقایسه توسعه‌یافتگی کشورها به‌شمار می‌‌رود که البته تمامی دولت‌‌ها و سازمان‌‌های علمی و تحقیقاتی از این شاخص به‌عنوان معیار اصلی مقایسه کشورها استفاده می‌کنند.
بر اساس این گزارش، میانگین رشد شاخص توسعه انسانی ایران که شامل بحث بهداشت، درآمد و سواد می‌شود، دو برابر رشد متوسط جهانی بوده است. شاخص توسعه انسانی عددی بین صفر و یک است که این شاخص، برای ایران پیش از انقلاب حدود 0.43 بوده که الآن به به حدود 0.78 رسیده است؛ همچنین جمهوری اسلامی ایران در تازه‌ترین گزارش، در آستانه ورود به کشورهای با شاخص توسعه انسانی خیلی بالا قرار گرفته است.
نکته مهم اینکه بین 105 کشور دنیا که از سال 1980 میلادی شاخص توسعه انسانی برای آنها محاسبه می‌شد، ایران طی این 4 دهه بالاترین رشد را در شاخص توسعه انسانی داشته است و پس از ایران، چین و ترکیه در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
بر اساس گزارش سازمان ملل، رتبه جهانی جمهوری اسلامی ایران هم در این 4 دهه، 40 رده صعود داشته و از جایگاه 110 در سال 1979 به جایگاه 70 در سال گذشته ارتقا یافته است.
بنا به گزارش توسعه انسانی سازمان ملل، در فاصله سال‌های 58 تا 1395 یعنی درست از سال اول تشکیل جمهوری اسلامی تا سال ،1395 روی‌هم‌رفته رتبه اول میزان رشد شاخص توسعه انسانی را به خود اختصاص داده است. میانگین رشد شاخص انسانی در جهان بین درصد 1.6 است؛ یعنی رشد ایران از دو برابر متوسط جهانی هم بیشتر بوده است.

  تأمین امنیت غذایی 85میلیون ایرانی به‌برکت انقلاب
یکی از مهمترین عرصه‌های موفقیت جمهوری اسلامی پس از پیروزی انقلاب، تأمین امنیت غذایی جمعیت روزافزون کشور حتی در شرایط سخت جنگ و محاصره اقتصادی و تحت شدیدترین تحریم‌ها بوده است؛ به‌گونه‌ای که اخیراً که همه‌گیری کرونا باعث بروز قحطی مقطعی غذا حتی در برخی کشورهای پیشرفته و اروپایی شده بود؛ ولی به‌دلیل دنبال شدن سیاست خودکفایی در حوزه تولید کالاهای اساسی و کشاورزی بر اساس تأکیدات امامین انقلاب، مشکلی در حوزه تأمین کالاهای اساسی و امنیت غذایی طی این 4 دهه ایجاد نشده است.
بررسی آمار تولیدات محصولات کشاورزی، باغات و نهاده‌های دامی نشان می‌دهد که در طول بیش از چهل سالی که از عمر انقلاب می‌گذرد، کشور در اغلب محصولات کشاورزی به‌سمت خودکفایی پیش رفته است که در این میان، کشاورزان مهم‌ترین نقش را به‌عهده داشته‌اند. در ادامه به بخشی از دستاوردهای این حوزه اشاره می‌کنیم:
- در سال 1353، مجموع تولید محصولات کشاورزی 17میلیون و 800 هزارتن و در چندماه قبل از انقلاب، 25 میلیون تن بوده است؛ درحالی‌که اکنون تولید محصولات مختلف کشاورزی به 120 میلیون تن در سال می‌رسد.
- در سال 1356، سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی 1.29 درصد بود که هم‌اکنون به 15 درصد ارتقا یافته است که این امر توجه به تولید داخل را نشان می‌دهد.
- آمار موجود حاکی از تولید 5 میلیون و 600 هزار تن گندم در سال 1356 و 1357 است؛ به‌طوری که میزان واردات گندم در سال‌‌های قبل از انقلاب، به بیش از یک‌میلیون و 140 هزار تن می‌رسید و با اجرای طرح خودکفایی گندم، ایران با تولید 14 میلیون تن و خرید 11 میلیون تن گندم مازاد بر نیاز کشاورزان در بعضی سال‌ها، به خودکفایی در این محصول اساسی رسید.
همچنین یک گزارش فائو حاکی است: تولید غلات در ایران در سال 1978 حدود 8 میلیون و 474 هزار تن بوده است که این رقم در زمان حاضر، به بیش از 22 میلیون و 809 هزار تن رسیده است؛ بر اساس این گزارش، تولید غلات در ایران طی سال‌‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با افزایش بیش از 14میلیون‌تنی و رشد 169درصدی مواجه شده است.
-تولید انواع میوه در کشور ما در سال 1978 حدود 2 میلیون و 883 هزار تن بوده است که این رقم با افزایش 11میلیون‌تنی به 13 میلیون و 847 هزار تن رسیده است و در واقع تولید انواع میوه در ایران طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با رشد 8.4برابری و یا 380درصدی مواجه شده است.
-حجم تولید محصولات شکر؛ یعنی نیشکر و چغندر قند در سال 1978 میلادی بیش از 4 میلیون و 557 هزار تن بوده است که این رقم، در زمان حاضر به بیش از 10 میلیون و 530 هزار تن رسیده است. تولید نیشکر و چغندر قند طی سال‌های گذشته، بیش از 6 میلیون تن و به‌عبارتی 131 درصد رشد داشته است.
بررسی اجمالی این آمار نشان‌دهنده رشد جهش‌گونه بخش کشاورزی - که یکی از مهم‌ترین پایه‌های استقلال و اقتدار اقتصادی کشور محسوب می‌شود- در چهل و سه سالی است که از عمر انقلاب می‌گذرد و این موضوع سبب شده است، کشور در تولید بیش از 90 درصد محصولات کشاورزی و دامی به خودکفایی برسد. نکته قابل ملاحظه اینکه ظرفیت‌های بالقوه بسیار زیادی در این بخش در کشور وجود دارد که استفاده از آنها و به فعلیت رساندن این ظرفیت‌ها، می‌تواند شکوفایی بخش کشاورزی را دوچندان کند.

  توسعه جهش‌گونه زیرساخت‌ها و صنایع
یکی از بخش‌هایی که طی 4 دهه اخیر رشد جهش‌گونه داشته است، توسعه زیرساخت‌‌ها به‌ویژه راه‌سازی، صنعت ریلی، ساختمان و صنایعی همچون فولاد، سیمان، لوازم خانگی و به‌طورکلی حوزه تولید بوده است.
افزایش 22برابری تولیدات پتروشیمی از 3 میلیون تن ظرفیت پتروشیمی در اول انقلاب، به 68 میلیون تن با رشد 22برابری، افزایش تعداد واحدهای صنعتی از 1503 واحد به بیش از 85 هزار و 76 واحد بهره‌برداری در حوزه وزارت صنعت، معدن و تجارت و رشد 57برابری آن، رشد تعداد شهرک‌های صنعتی از 3 شهرک به 978 شهرک مصوب که در بیش از 858 شهرک، واگذاری زمین صورت گرفته است و افزایش 1000درصدی صادرات کالا، بخشی از این پیشرفت‌هاست. بر اساس آمارهای بانک جهانی، صادرات کالای ایران در سال پایانی رژیم پهلوی 8 میلیارد دلار بوده است؛ اما در شرایط فعلی ارزش صادرات کالای ایران با رشد یک‌هزاردرصدی نسبت به قبل از انقلاب، رکوردهای 88 میلیارد دلار را نیز گذرانده است.
همچنین بانک جهانی با محاسبه میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده در ایران بر اساس قیمت‌های ثابت از سال 1960 بدین سو، نشان داده است که پس از انقلاب، سالانه 32 برابر قبل از انقلاب بوده است. رشد سرمایه‌گذاری‌ها پس از انقلاب، در توسعه زیرساخت‌ها و خدمات عمرانی کشور به‌خوبی مشخص است.

  افزایش تولید فولاد خام از 597هزار تن به 20833هزار تن
پس از انقلاب شاهد رشد چشم‌گیری در واحدهای فولادی بودیم و رتبه تولید فولاد ایران در سال پیروزی انقلاب در جهان سی‌وپنجم بود که امروز به رتبه دهم ارتقا یافته است. بر اساس داده‌های مورد بررسی، ظرفیت محصولات فولادی به رقم 56 میلیون و 500 هزار تن رسیده است و نسبت به سال 57 به میزان 56 برابر افزایش دارد.
علاوه بر این، ظرفیت تولید مس کاتد در سال 57 صفر بوده است که در سال 92 به رقم 260 هزار تن رسید و امسال برابر با 512 هزار تن است. آمار‌های موجود ظرفیت تولید شمش آلومینیوم در سال 57 را رقم 45 هزار تن نشان می‌دهد که الآن به بیش از 325 هزار تن رسیده است.
در حوزه تولید محصولاتی مانند آهن اسفنجی، باریت، سنگ‌آهن، فولاد خام و سیمان، ایران جزء 10 کشور برتر جهان است. از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون پروانه‌های بهره‌برداری صنعتی از 137 فقره به بیش از پنج‌هزار و 780 فقره افزایش پیدا کرده است که نشان‌دهنده رشد چشم‌گیری در این بخش است.
3. چشم‌انداز روشن ایران اسلامی؛‌ سرای امید!
علی‌رغم تمامی مشکلاتی که همچنان کشور در حوزه اقتصادی با آن دست و پنجه نرم می‌کند و معضلاتی که از گذشته در این حوزه داریم؛ ولی کسب این‌همه دستاورد اقتصادی طی این 4 دهه با وجود همه مشکلات و تنگناها مثل جنگ و تحریم و برخی ناکارآمدی‌ها، چشم‌انداز اقتصادی کشور را امیدبخش ترسیم می‌کند؛ به‌ویژه وقتی که بدانیم، بخش قابل توجه این موفقیت‌ها مرهون سیاست‌های کلی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری است که در راستای راهبردها و رویکردهای انقلابی تدوین و ابلاغ شده است و اگر کاستی‌‌هایی هم در اقتصاد وجود دارد، نتیجه عمل نکردن به ‌این سیاست‌‌های انقلابی است.
در واقع برخی این روزها چنین سؤالی را مطرح می‌کنند که با تحمیل جنگ و تحریم‌های سنگین اقتصادی که در طول چهل سال اخیر، آثار زیان‌باری بر کلّیت اقتصاد وارد کرده است و از سوی دیگر با وجود ناکارآمدی مدیریت در سطوح مختلف، اقتصاد ایران امروز چگونه به حیات خود ادامه داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، علاوه بر ظرفیت‌های کشور، نقش هدایت‌گری رهبر معظم انقلاب در این خصوص حائز اهمیت است.
«مردمی بودن»، «عدالت‌ورزی» و «فسادستیزی»، «توزیع عادلانه امکانات در کشور خصوصاً در یارانه‌ها»، «مبارزه با فساد خصوصاً در اجرای نادرست سیاست‌های اصل 44، از طریق ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی»، «هماهنگ عمل ‌کردن مردان اقتصادی دولت»، «توجه ویژه به بخش‌های پیشران اقتصاد»، «کنترل خلق پول و نقدینگی بانک‌ها متناسب با تولید»، «پرهیز از راه‌حل‌های موقتی برای حل مشکلات اقتصادی»، «موکول نکردن حل مشکلات کشور به رفع تحریم‌ها»، «افزایش تحرک کشور در دیپلماسی اقتصادی»، «توسعه روابط تجاری خصوصاً با همسایگان» و «منحصر نکردن دیپلماسی خارجی به مذاکرات هسته‌ای»، از جمله توصیه‌های مهم اقتصادی رهبر معظم انقلاب است که طی این سال‌‌ها به دولت‌‌ها داشتند و در قالب سیاست‌ها؛ به‌ویژه سیاست‌‌های کلی اقتصاد مقاومتی در دستور کار بوده است.
بررسی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی که در سال 1392 ابلاغ شد، نشان می‌دهد که در طول سال‌های گذشته چهار محور اصلی این سیاست‌ها؛ یعنی خودکفایی، حمایت از تولید داخل، محوریت اقتصاد دانش‌بنیان و متنوع‌سازی شرکای خارجی به‌صورت ویژه مورد تأکید رهبر انقلاب قرار گرفته است که نفش مهمی در تثبیت کلّیت اقتصاد با وجود چالش‌هایی مثل تحریم و ناکارآمدی داشته است.

 اقتصاد دانش‌بنیان؛ از قطعه‌سازی تا صنعت نفت
وقتی درباره مفهومی به‌نام رونق تولید در اقتصاد مقاومتی به‌دنبال یافتن راهکار و شناسایی تهدیدات هستیم، باید بدانیم که رونق به‌معنای اعتبار، پیشرفت، آبادانی و جلوه است که هرکدام در زندگی اجتماعی نقشی تعیین‌کننده دارند. اقتصاد مقاومتی نیاز به تبلور ظرفیت‌های داخلی دارد که در آن بتوان با تکیه بر دانش و تخصص، اولاً از وابستگی به خارج در شرایط فعلی رها شد و ثانیاً در مسیر توسعه قرار گرفت. باید اذعان کرد که با اِعمال برخی از تحریم‌ها، صنعت خودروسازی کشور اتفاقات خاصی را پیشِ‌روی خود می‌دید که با دوراندیشی صورت‌گرفته نه‌تنها اعمال ظالمانه آنها بی‌اثر شد؛ بلکه از ابتدای دهه 90 تولید اولین نسل از ECU آغاز شد و تا امروز، 5 نسل متفاوت از آن صددرصد بومی‌سازی شده است.
از سوی دیگر یکی از اقدام‌های مهم برای تحقق محورهای ٢٤گانه اقتصاد مقاومتی عملیاتی شدن بندهای ١ و ٢ ابلاغیه اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت با هدف مشارکت جمعی و پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان است. نقش پروژه ساخت 10 گروه کالا و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در انتقال و توسعه فناوری با مزیت تجاری  رقابتی و با رویکرد افزایش توان زنجیره ارزش صادرات خدمات فنی  مهندسی، موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی از طریق اصلاح فرایندها و انتقال و توسعه فناوری‌های بهینه‌سازی، از جمله دستاوردهای این حوزه است.

  از خودکفایی در تولید داخل بنزین و تأمین لوازم خانگی تا خودرو
الف) بعد از دور اول تحریم‌های اقتصادی در ابتدای دهه 90، بحث تقویت تولید داخل بنزین در دستور کار قرار گرفت. هرچند برای تحقق این موضوع در همان سال‌‌های اولیه، شاهد تولید بنزین از سوی پتروشیمی‌ها بودیم؛ اما رفته‌رفته تولید بنزین باکیفیت از سوی پالایشگاه‌ها هدف‌گذاری شد. با بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس، عملاً تولید بنزین از مصرف کشور پیشی گرفت و ایران از مصرف‌کننده و واردکننده بنزین به یک صادرکننده این محصول استراتژیک تبدیل شد.
ب) در دور اول تحریم‌ها از آنجا که صنعت لوازم خانگی ایران به‌صورت گسترده به کشورهای شرق آسیا وابسته بود، هدف‌گذاری مشخصی در این خصوص انجام شد و امروز آمار و ارقام تولید صنعتی کشور، حکایت از وضعیت مناسب تولید انواع لوازم خانگی، جهت تأمین نیاز و مصرف داخلی کشور دارد.
ج) صنعت خودروسازی در طول 50 سال گذشته، فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. متأسفانه این صنعت چالش‌های زیادی داشته و در افکار عمومی نتوانسته است، آن‌طور که باید و شاید پاسخ‌گوی توقع مصرف‌کنندگان باشد؛ بااین حال با وجود شوک تحریم‌ها و خروج یک طرفه شرکای خارجی، این صنعت همچنان روی پای خود ایستاده و با وجود کاهش سطح تولید، کشور در زمینه تأمین خودروی سواری دچار چالش اساسی نشده است.

  خودکفایی راهبرد 30ساله رهبر انقلاب؛ رمز عبور از گردنه سخت تحریم و بحران‌سازی معیشت خانوار
یکی از موضوعات بسیار مهمی که همواره مدنظر مقام معظم رهبری بوده، موضوع امنیت غذایی و خودکفایی در محصولات استراتژیک به‌خصوص گندم بوده است. ایشان همواره بر این موضوع تأکید داشته و به‌کرّات در دیدارهای مختلف با مسئولان نظام، کشاورزان، بسیجیان و سایر اقشار، بارها به این مسئله مهم و اساسی کشور اشاره کرده‌اند.
راهبری رهبر معظم انقلاب طی 30 سال گذشته در خصوص خودکفایی کشور در تولید محصولات غذایی و کشاورزی اساسی و استراتژیک به‌ویژه گندم، نتیجه خود را این روزها که کشور در شرایط کرونایی با شدیدترین تحریم‌های ظالمانه روبه‌روست، نشان داده است؛ به‌طوری که علی‌رغم همه این فشارهای اقتصادی، کشور در تأمین محصولات غذایی و قوت غالب مردم با کمبود مواجه نشده است و امنیت غذایی کشور در حد مطلوبی رعایت شده است.

  توسعه روابط اقتصادی و متنوع‌سازی شرکای خارجی؛ راهبرد گذار از وابستگی به غرب
ایران در دهه 1970 به‌عنوان یکی از اقتصادهای منطقه، با اتّکای یک‌طرفه به غرب و درآمدهای نفتی تا حدودی مسیر توسعه را طی کرد. این مسیر بعضاً با مشخص شدن نگاه یک‌سویه و منفعت‌طلبانه غربی‌ها، جنگ تحمیلی و دست‌آخر تحریم‌های اقتصادی که نمونه اخیر آن؛ یعنی سیاست فشار حداکثری آمریکا بود، دچار چالش‌هایی شد؛ البته تمایل ایران به آسیا پس از انقلاب به‌طرز چشم‌گیری تشدید شد. بر این اساس «نگاه به شرق» به‌ویژه با فاصله گرفتن ایران از غرب، تقویت و با تحمیل تحریم‌های اقتصادی و سیاسی غرب تشدید شد. از سوی دیگر واکنش رسانه‌های جهان را به قرارداد همکاری 25ساله ایران و چین (به‌عنوان مصداق بارز تغییر سیاست در حوزه دیپلماسی)، فارغ از ابعاد مختلفی که هرکدام می‌تواند مورد پردازش قرار گیرد، می‌توان در یک نکته مشترک دانست و آن هم، عقیم ماندن پروژه ترامپ در فشار حداکثری با نیت مهار ایران است.

  گذار از ابرتورم و وقوع امری محال که اقتصادانان را شگفت‌زده کرد 
در سه سال اخیر که موج جدید تحریم‌های اقتصادی بر پیکره اقتصاد ایران تحمیل شد، افت شدید درآمدهای نفتی تراز بودجه دولت را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. کسری شدید بودجه باعث شکل‌گیری موج جدید تورمی شد و در همین حین تحمیل شوک بیرونی کرونا باعث شد، بسیاری از تحلیل‌گران در سال 99 پیش‌بینی وقوع ابرتورم را برای اقتصاد ایران داشته باشند؛ این در حالی است که تغییر سیاست ایران و پیاده‌سازی نگاه به شرق در این بزنگاه، به کمک کشورمان آمد؛ درحالی‌که در یک مقطع فروش نفت به‌شدت کاهش یافته و بر اساس آمارها، فروش نفت ایران اُفت‌های تاریخی را تجربه کرده بود، فروش نفت به کشوری مثل چین در سال گذشته و ادامه آن در سال 1400 باعث شوک جهانیان شد. امروز فروش نفت ایران به مرز یک‌میلیون بشکه رسیده است و با وجود تداوم تحریم‌ها، گویی تحریم نفتی برای ایران وجود ندارد. فرض کنید این ارتباط با شرق و تعویض سیاست‌گذاری انجام نمی‌شد که در این بین شاید پیش‌بینی آن دسته از اقتصاددانان درباره وقوع ابرتورم خیلی دور از ذهن به نظر نمی‌رسید.
علاوه بر نگاه به شرق سیاست توسعه روابط با همسایگان نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ به‌طورکلی متنوع‌سازی شرکای خارجی به‌عنوان راهبردی کلی برای خنثی‌سازی برنامه غرب علیه ایران، ابتکاری بلندمدت و قابل اتّکا محسوب می‌شود.

  کلام آخر...
​​​​​​​حال که در آستانه ورود به قرن جدید  قرن پانزدهم خورشیدی  هستیم و به گام دوم انقلاب پای گذاشته‌ایم، اقتصاد ایران با تکیه بر ظرفیت‌های بالقوه‌ای که هنوز بالفعل نشده است، اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی  که به‌دلیل برخی بی‌توجهی‌ها در دولت‌های گذشته هنوز به‌طور کامل عملیاتی نشده است  و اصلاح برخی سیاست‌های غلط گذشته که انتظار می‌رود، در دولت جدید با تغییر برخی رویکردها و اصلاح فرایندها آغاز شود، چشم‌اندازی روشن‌تر را نسبت به گذشته، پیشِ‌روی خود دارد و به‌طور کلی، باید به آینده اقتصاد ایران امیدوارتر بود.