به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دست‌اندکاران همایش بین‌المللی حضرت حمزه سیدالشهدا (ع)  که در تاریخ ۵ بهمن ۱۴۰۰ برگزار شده بود، ۱۴‌بهمن در محل برگزاری این همایش در قم منتشر شد. متن بیانات معظم‌له به این شرح است:

بسم‌الله ‌الرحمن ‌الرحیم
والحمد لله رب‌العالمین و‌الصلاة و‌السلام علی محمد و آله‌الطاهرین و لعنة‌الله علی اعدائهم اجمعین.
حقیقتاً خیلی متشکرم از شما آقایان محترم که به این فکر افتادید و این اقدام بزرگ را انجام دادید. البته این یک مقدمه است؛ یعنی این اقدام شما و این بزرگداشت جناب حمزه(ع) یک زمینه‌سازی و منبع‌سازی است برای کارهای بعدی. کار اصلی را بایستی هنر انجام بدهد و حتماً بایستی هنرهای نمایشی، هنرهای زبانی و تجسمی به کار برود برای این قضیه تا مقصود از تکریم و بزرگداشت شخصیتی مثل جناب حمزه‌(ع) حاصل بشود؛ والاّ با صرف بزرگداشت [به نتیجه نمی‌رسد]، خب حالا ممکن است چون در رسانه‌ها پخش می‌شود، یک برهه‌ای از زمان، اسم این بزرگوار پخش بشود؛ لکن آن کاری که شما می‌خواهید انجام بدهید و می‌خواهید فرهنگ‌سازی بکنید و الگوسازی بکنید، جز با کار هنری به‌طور کامل انجام نمی‌گیرد و ناقص خواهد ماند. بنابراین، کارتان بسیار خوب است. هرچه می‌توانید همان‌طور که اشاره هم کردید و درست است، بر اتقان تکیه کنید و کیفیت را بالا ببرید؛ این موجب می‌شود که آن کسی که می‌خواهد کار هنری بکند، منابع لازم و مستندات لازم را در اختیار داشته باشد.
اما چند جمله‌ای درباره جناب حمزه(ع): واقعاً ایشان یکی از اصحاب غریب رسول‌الله(ص) است؛ آن هم با آن نقشی که ایشان داشته است. در هنگام ایمان آوردنش، آن کیفیت ایمان آوردن این بزرگوار است که علناً فریاد می‌زند من مسلمان شدم و اعلام اسلام می‌کند. بعد از آنکه به گفته ابن‌اثیر یک کتک مفصلی به ابوجهل می‌زند در اسدالغابة،1 ابن‌اثیر این جوری می‌گوید: بعد، مسئله هجرت، ورود در مدینه و تأثیراتی که شخصیت ایشان داشته در بنای این عمارت باشکوه اسلامی که پیغمبر می‌خواهد در آن محیط کوچک انجام بدهد؛ بعد، بنا بر یک روایت، اولین سریه‌ای که پیغمبر می‌فرستند، سریه جناب حمزه‌(ع) است که برای او پرچم می‌بندند و او را می‌فرستند به جنگ؛ بعد هم در جنگ بدر و آن حرکت عظیمی که ایشان و آن دو بزرگوار دیگر انجام دادند و بعد هم در جنگ احد. وقتی که جناب حمزه‌(ع) می‌جنگید، یک علامتی با خودش داشت؛ در لباسش و هیئتش یک علامتی داشت. ظاهراً در جنگ بدر است[که] یکی از آن اسرا می‌گوید: صاحب آن علامت چه کسی بود؟ گفتند: حمزةبن‌عبدالمطلب بود؛ گفت: هرچه به سر ما آمد، به‌وسیله او آمد؛ او بود که در بدر پدر لشکر کفار را درآورد؛ یعنی یک چنین شخصیتی بود. با این وضعیت، این بزرگوار ناشناخته است، اسمش مطرح نیست، شرح حالش مطرح نیست، خصوصیاتش مطرح نیست، ایشان واقعاً غریب است.
و واقعاً خدا رحمت کند مصطفی عقاد را و باید تشکر کنیم از او که در فیلم «الرسالة »2 این شخصیت بزرگ را در قالب یک اثر فاخر[که] انصافاً فاخر است؛ به‌خصوص بخش مربوط به حمزه‌اش که خب بازیگرش هم بازیگر فوق‌العاده معروف و مهمی است.3 حقیقتاً یک جلوه‌ای دارد و توانسته تا حدودی زندگی این بزرگوار را به تصویر بکشد؛ البته تا حدودی و این کار بایستی انجام بگیرد. البته این کار در مورد دیگر صحابه پیغمبر هم باید انجام بگیرد؛ در مورد عمار همین کار باید بشود؛ در مورد جناب سلمان باید بشود؛ در مورد جناب مقداد [باید بشود]. مقداد را چه کسی می‌شناسد؟ چه کسی می‌داند که او چه کرد؟ حتی درباره بعضی از اصحاب درجه یک دارد که بعد از پیغمبر(ص) «حاص حیصة »،4 مگر مقداد؛ فقط او بود که هیچ تکان نخورد؛ اینها خیلی مهم است؛ اینها را بایستی زنده کرد، احیا کرد. یا جناب جعفربن ‌ابی‌طالب(ع) همین‌جور؛ به‌خصوص که زندگی جناب جعفر، ظرفیت هنری و به‌تعبیر خودشان ظرفیت درامی‌اش خیلی زیاد است؛ آن سفر به حبشه و کیفیت آن و رفتن و برگشتن و مانند اینها؛ خیلی کار باکیفیتی است و از لحاظ هنری می‌شود [روی آن] پرداخت خوبی انجام داد. بنابراین آنچه در درجه اول می‌شود گفت، این است که این بزرگوار انصافاً غریب است.
علاوه بر این کارها، به‌نظر من آن فرمایش امیرالمؤمنین(ع) و آن روایت درباره جناب حمزه‌(ع) که نورالثقلین از خصال نقل می‌کند، من البته در نورالثقلین دیدم، به خصال مراجعه نکردم روایت مهمی است. حضرت امام باقر(ع) از امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کند این را، روایت[که] مفصل است و یک تکه‌اش این است: «لقد کنت عاهدت‌الله تعالی و رسوله انا و عمی حمزة و اخی جعفر و ابن‌عمی عبیدة». همین عبیدةبن‌حارث که اصلاً کسی نمی‌شناسد این بزرگوار را، یکی از آن سه نفر بود که در جنگ بدر [به میدان] رفت، بعدها هم به شهادت رسید. هیچ کس اصلاً از ایشان خبری ندارد؛ حضرت امیر اسم او را می‌آورد [و می‌فرماید]: من و عمویم حمزه‌(ع) و برادرم جعفر و پسر عمویم عبیده، علی امر وفینا به لله و لرسوله(ص)؛ بر یک موضوعی با هم توافق کردیم، با خدا و پیغمبرش معاهده کردیم؛ یعنی نشسته‌اند[و] قرار گذاشته‌اند. امیرالمؤمنین(ع) جوان، با عموی مسنش جناب حمزه‌(ع) که دو سال یا بنا به روایتی چهارسال از پیغمبر بزرگ‌تر بوده و ضمناً برادر رضاعی پیغمبر هم هست، با آن برادر و با آن پسر عمو نشسته‌اند و قرارداد بسته‌اند بر یک امری که قاعدتاً «جهاد حتی الشهادة» است؛ یعنی ما در این راه، در این حرکت، بی‌محابا می‌رویم تا لحظه شهادت.‌5 بعد حضرت می‌فرماید: فتقدمنی اصحابی؛ این رفقا، [این] سه نفر از من جلو افتادند و تخلفت بعدهم لما ارادالله عز و جل فانزل‌الله فینا: «من‌المؤمنین رجال صدقوا ما عاهدوا الله علیه فمنهم من قضی نحبه» تا آخر آیه. بعد می‌فرماید: حمزة و جعفر و عبیدة؛ این سه نفر «قضی نحبه»6 هستند و انا والله المنتظر.‌7 خب، اینها خیلی مهم است؛ اینکه از زبان امیرالمؤمنین(ع)، این‌جور شخصیت‌ها تمجید بشوند و بزرگ بشوند و به رخ کشیده بشوند، نشان‌دهنده عظمت این موضوع و عظمت این شخصیت است.
خود پیغمبر اکرم(ص) به نظر می‌رسد که از همان لحظه اول که ایشان شهید شد، خواستند از او الگو درست کنند؛ اینکه پیغمبر به او لقب «سیدالشهدا» دادند و بعد [وقتی] وارد مدینه شدند و دیدند، زن‌های انصار گریه می‌کردند، ناله می‌کردند، زاری می‌کردند؛ چون در جنگ احد ۷۰ نفر شهید شدند که ۴ نفر از مهاجرین بودند و ۶۶ نفر از انصار به شهادت رسیده بودند. پیغمبر یک قدری گوش کرد، بعد فرمود که حمزه‌(ع) گریه‌کننده ندارد. این خبر به گوش زن‌های مدینه رسید و همه گفتند که قبل از اینکه برای شهید خودمان گریه کنیم، بر حمزه‌(ع) گریه خواهیم کرد.8 پیغمبر وادارشان کرد؛ یعنی وادار کرد همه مدینه را [بر او گریه کنند]؛ پیغمبر غوغا درست کرد، همه مدینه را برای جناب حمزه. معنای این چیست؟ پیغمبر می‌خواهد حمزه‌(ع) را برجسته کند. او سیدالشهداست و کسی است که همه باید بر او گریه کنند. این الگوسازی است و برای آن روز هم، فقط نیست؛ برای همیشه تاریخ است و برای همه مسلمین است؛ بنابراین کار شما [تنها] مربوط به داخل کشور و ایران نیست؛ کاری دارید می‌کنید که اگر ان‌شاءالله خوب از آب دربیاورید که من امیدوار هم هستم که کارتان خوب از آب دربیاید، آن وقت خدمتی خواهد بود به همه کشورهای اسلامی؛ کشورهای عربی، کشورهای با زبان‌های دیگر که اینها همه باید استفاده کنند و استفاده خواهند کرد و شاید هنرمندان آنها پیش‌قدم بشوند و کارهای بزرگی را انجام بدهند.
خب، حالا کاری که ما باید بکنیم، [این است که] عناصر تشکیل‌دهنده شخصیت حمزه‌(ع) را باید مشخص بکنیم؛ یعنی یکی از کارهای بزرگ این است که چه شد و چه خصوصیتی [بود] که این شخصیت را در این حد، عظمت بخشید؛ به‌نظر من این یکی از کارهاست. آن وقت اینها الگو بشود برای ماها که هم خودمان و هم دیگران از آن استفاده کنیم و به‌نظر من دو مورد از این عناصر مهم تشکیل‌دهنده شخصیت او، یکی «عزم راسخ» است و یکی «قدرت شناخت» که اینها را ما بایستی هرچه می‌توانیم، ترویج کنیم. عزم راسخ؛ گاهی اوقات انسان از یک چیزی مطلع است، یک چیزی را قبول هم دارد، اعتقاد هم دارد، منتها به‌خاطر ضعف نفس بر طبق آن عمل نمی‌کند؛ اراده قوی و عزم راسخ اینجا یک عنصر تعیین‌کننده است که این آدم با عزم راسخ [عمل کند].
آن روزی که جناب حمزه‌(ع) اسلام آورد، جناب حمزه‌(ع) سال هشتم بعثت اسلام آورد که این، مستند به منابع معروف است؛ یعنی اسدالغابة9 و دیگران، سال هشتم گفته‌اند[که] جزء سخت‌ترین اوقات پیغمبر(ص) بود؛ چون اسلام علنی شده بود، از اطراف و اکناف به پیغمبر(ص) حمله می‌کردند، به اصحاب پیغمبر(ص) حمله می‌کردند. البته این هست که جناب حمزه(ع) قبل از آن‌که مسلمان هم بشود، از پیغمبر(ص) به‌طور جدی دفاع می‌کرد از اول دفاع می‌کرد و این [هم] هست که مثلاً آن وقتی که جناب ابوطالب مشکلاتی داشت و حضرت امیرالمؤمنین(ع) را پیغمبر قبول کرد، ایشان [هم] جناب جعفر را از بچگی [به خانه خود آورد]؛ 10 یعنی از این قبیل چیزها در زندگی جناب حمزه‌(ع) هست که اینها مال قبل از اسلام است. این سختی‌هایی که شنیده‌ایم، مال همین سال‌هاست که در یک چنین شرایطی که مسلمان‌ها در نهایت محنت زندگی می‌کنند، این آدم در مسجدالحرام، کنار کعبه فریاد می‌زند که من مسلمان شدم و همه بدانید، من به دین او ایمان آوردم.
اینها خب آن شجاعت و آن عزم راسخ و تشخیص درست را [نشان می‌دهد] و این تشخیص درست خیلی مهم است. یاد بدهیم خودمان را و مردممان را به اینکه روی مسائل درست فکر کنیم و درست تشخیص بدهیم. «و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر* فاعترفوا بذنبهم»؛11 اینکه نشنویم، فکر نکنیم، تأمل نکنیم، گناه است؛ قرآن این‌جوری با صراحت این را بیان می‌کند و خب حالا این بزرگوار بنا به فرمایش امیرالمؤمنین(ع)، به‌نقل از امام باقر(ع) مصداق «صدقوا ما عاهدوا الله»12 است؛ آن‌وقت این «صدقوا ما عاهدوا الله»؛ یعنی صادقانه با معاهده الهی رفتار کردن چه جوری است؟ شکل تمام و کاملش عبارت از این است که شخص از خودش مصداقی بسازد برای معارف الهی و برای دستورات الهی و برای راهی که خدا معین کرده و پیش پا گذاشته؛ یعنی خودش را مصداق آن قرار بدهد؛ این را ان‌شاءالله یاد بگیریم.
و اگر خواص جامعه همت کنند برای تولید چنین شخصیت‌هایی‌، هر یک از اینها خواهد توانست، جامعه را در مواقع حساس نجات بدهد؛ واقعاً این‌جوری است. ما اکتفا نکنیم به‌همین که حالا کسانی را تربیت کنیم، یا موعظه کنیم یا از این کارها که حالا بالاخره باری ‌به ‌هرجهت، یک چیزی را قبول کنند؛ نه، سعی دستگاه‌ها بر این باشد. بحمدالله جامعةالمصطفی  در این زمینه‌ها می‌تواند مرکز فعالی باشد؛ در قم، مراکزی که اخیراً مدیریت کارآمد حوزه بحمدالله به وجود آورده، می‌تواند یک چنین چیزهایی را تمهید کند؛ بعضی از دستگاه‌های تبلیغی هم در این زمینه خوب کار می‌کنند. شخصیت‌هایی را درست کنیم که این شخصیت‌ها خودشان مصداق باشند برای معارف الهی، معارف اسلامی و احکام اسلامی. اگر یک چنین شخصیت‌هایی درست بشوند، آن وقت دیگر تشکیل تمدن اسلامی، یک چیز قطعی خواهد بود؛ یعنی دیگر مورد تردید نخواهد بود.
خداوند ان‌شاءالله به شماها اجر بدهد، شماها را موفق کند که بتوانید، این کار را و کارهای بعدی را ان‌شاءالله با بهترین وجهی انجام بدهید. بنده هم به‌سهم خودم، از همه شما آقایانی که دست‌اندرکار این قضیه هستید، تشکر می‌کنم.
والسلام ‌علیکم ‌و رحمة‌الله
..............................................

   پی‌نوشت‌ها

1. اسدالغابة، ج ۱، صص ۵۲9 تا ۵۲8؛
2. این فیلم در ایران با نام محمد رسول‌الله به نمایش درآمده است؛
3. آنتونی کوئین؛
4. بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۲۳۹؛
5. گریه معظم‌له؛
6. کسانی که صادقانه به عهدشان وفا کردند؛
7. تفسیر نورالثقلین، ج ۴، ص ۲۵۸؛
8. اسدالغابة، ج ۱، ص ۵۳۰؛
9. اسدالغابة، ج ۱، ص ۵۲۸؛
10. مقاتل‌الطالبیین، ص ۴۱؛
11. سوره ملک، آیه ۱۰ و بخشی از آیه ۱۱؛ «و گویند: «اگر شنیده [و پذیرفته‌] بودیم، یا تعقل کرده بودیم، در [میان‌] دوزخیان نبودیم. پس به گناه خود اقرار می‌کنند …»؛
12. سوره احزاب، بخشی از آیه ۲۳.

  چگونه حضرت حمزه(ع) را از غربت بیرون بیاوریم؟به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین رفیعی در این همایش، گفت: شخصیت حضرت حمزه(ع) را از طریق چند محور می‌توان مورد بررسی قرار داد. از جمله آن قرآن است. در ۳۰ جای قرآن به شخصیت ایشان اشاره شده است که یکی از آنها، آیه «هذان خصمان اختصموا فی ربهم فالذین کفروا قطعت لهم ثیاب من نار یصب من فوق رؤسهم الحمیم» است.
رئیس همایش بین‌المللی حضرت حمزه(ع)، افزود: منبع دیگر برای شناخت حضرت حمزه(ع)، سخنان پیامبر(ص) است. مرحوم مجلسی نقل می‌کند که پیامبر(ص) حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س) و حضرت حمزه(ع) را صدا زدند و گفتند: بیایید بیعت کنید. حضرت حمزه(ع) گفت: یا رسول‌الله(ص) ما که یک بار بیعت کردیم، این بیعت برای چیست؟ حضرت فرمود: این بیعت برای عهد و هم‌پیمانی با ولایت حضرت علی(ع) است.
وی بیان کرد: منبع سوم برای شناخت حضرت حمزه(ع)، کلمات اهل‌بیت(ع) است. وقتی امام سجاد(ع) می‌خواهند روضه امام حسین(ع) را بخوانند، یکی از جاهایی که اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: برای ما سخت گذشت، شهادت عمویم حضرت حمزه(ع) است که دو دستش را قطع کردند و بعد ایشان را به شهادت رساندند.
حجت‌الاسلام والمسلمین رفیعی با بیان اینکه منبع دیگر برای شناخت حضرت حمزه(ع)، سخنان شعرا و حمزه‌نامه‌هاست، با گلایه از هیئات و بیوت علما در مورد عدم توجه به برگزاری مراسم برای پاسداشت حضرت حمزه(ع)، افزود: ۱۵ شوال شهادت حضرت حمزه(ع) است. با اینکه شهادت ایشان امر مسلم است؛ اما هیچ‌گاه برای شهادت این شهید اثرگذار صدر اسلام، مراسمی گرفته نمی‌شود.
وی، بیان کرد: برای پاسداشت یاد و خاطره این شهید لازم است، نام فرزندان خود را حمزه بگذاریم و از این طریق جامعه و فرزندان خود را نسبت به سبک و سیره این شهید بزرگ صدر اسلام و عموی پیامبر(ص) ترغیب و تشویق کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین رفیعی گفت: یکی دیگر از کارهای که لازم است، برای شناخت سیره و سبک زندگی حضرت حمزه(ع) انجام شود، ساخت فیلم است. ساخت فیلم سبب می‌شود، این شهید بزرگوار از غربت بیرون بیاید و مردم ایشان را بهتر بشناسند.
رئیس همایش بین‌المللی حضرت حمزه(ع)، افزود: یکی دیگر از کارهای که برای معرفی شخصیت حضرت حمزه(ع) انجام می‌شود، برگزاری شب شعر است. شب شعر سبب می‌شود، مردم ایشان را بهتر بشناسند.

  ۳۵ مقاله برتر شناخته شده‌انددکتر صفری دبیر علمی همایش بین‌المللی حضرت حمزه(ع) نیز در این مراسم، گفت: ۳۵ مقاله در حد علمی ترویجی و تخصصی از سوی کمیته علمی پذیرفته شده و امروز از ۵ جلد کتاب همایش مقالات نیز رونمایی می‌شود که یک جلد در مورد زندگی حضرت حمزه(ع) است.
گفتنی است، گزارشی از پنل‌های تخصصی همایش، تجلیل از صاحبان آثار برتر و رونمایی از مجموعه آثار همایش، از دیگر برنامه‌های این همایش بود.