پس از ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از طرف رهبر معظم انقلاب(در بهمن ۱۳۹۲) جمعی از دانش‌آموختگان اقتصادی حوزوی با باور بر اینکه کشور در جنگ تمام‌عیار اقتصادی قرار دارد و اقتصاد مقاومتی نیز، تنها الگوی نجات‌بخش اقتصاد ایران می‌باشد، تیرماه ۱۳۹۳ مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی را با حکم مدیر حوزه‌های علمیه تشکیل دادند. فهم اقتصاد مقاومتی بر اساس تفسیر رهبر معظم انقلاب و گفتمان‌سازی و عملیاتی کردن آن، دغدغه اصلی این مجموعه بوده است. در فهم اقتصاد مقاومتی، مردم‌بنیادی و تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی از مهمترین مؤلفه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی تشخیص داده شد که فرایند آن تبیین می‌شود.

   1. مردم‌بنیادی، مهم‌ترین مؤلفه اقتصاد مقاومتی
با توجه به اینکه هر فعالیتی در زمینه اقتصاد مقاومتی، نیازمند فهم صحیح اقتصاد مقاومتی بود، اولین هدف این مرکز، فهم صحیح اقتصاد مقاومتی بر اساس تفسیر رهبری معظم بوده است. رهبر انقلاب پس از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، در موارد متعددی به تبیین اقتصاد مقاومتی پرداختند و ضمن اینکه اقتصاد مقاومتی را الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام دانستند، مؤلفه‌های آن را این‌گونه بیان نمودند: مردم‌بنیاد، عدالت‌محور، دانش‌بنیان، درون‌زا و برون‌گرا، مولد، پیشرو، فرصت‌ساز، انعطاف‌پذیر و با رویکرد جهادی.

تأثیر مردم‌بنیادی در اقتصاد مقاومتی به‌گونه‌ای است که تحقق سایر مؤلفه‌ها در گروی آن است. به‌همین جهت مردم‌بنیادی به‌عنوان اساسی‌ترین مؤلفه اقتصاد مقاومتی در دستور کار قرار گرفت و کارگروه پژوهشی برای تبیین اقتصاد مقاومتی بر اساس مؤلفه مردم‌بنیادی تشکیل شد. اولین نتیجه آن، تولید متنی با عنوان «مبانی و مدل‌های مشارکت مردمی در اقتصاد مقاومتی» بود که پس از تدریس محتوای آن برای بسیاری از تشکل‌های مردمی و نهادهای انقلابی، ویراست یازدهم آن تبدیل به کتابی به‌همین نام شد.

   ۲. جلوگیری از خطر تحریف اقتصاد مقاومتی
در ماه‌های اول تأسیس مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی، روشن شد که مهمترین گام در اقتصاد مقاومتی، تبیین اقتصاد مقاومتی و مؤلفه‌های آن، براساس تفسیر رهبری است. با توجه به اینکه در کشور بسیاری از گروه‌ها و جناح‌ها، به‌ویژه تفکر لیبرال اقتصادی، تحقق اقتصاد مقاومتی را در تضاد با منافع خود می‌دیدند، بزرگترین خطر برای اقتصاد مقاومتی، تحریف آن بود که تلاش‌های فراوانی نیز در این زمینه صورت گرفته است. مرکز راهبری برای جلوگیری از این امر به تولید مبانی، نظریه و مدل‌های اقتصاد مقاومتی، به‌ویژه براساس مردم‌بنیادی آن اقدام نمود و تلاش‌های فراوانی برای گفتمان‌سازی آن نمود.

   ۳. استفاده از الگوی هشت ‌سال دفاع مقدس در دفع دشمن از مرزهای اقتصادی
بحران و اغتشاشات سال ۹۶ و ۹۷، ما را به این نتیجه رساند که برای موفقیت در جنگ تمام‌عیار اقتصادی لازم است، از ظرفیت عموم مردم برای دفاع از مرزهای اقتصادی جمهوری اسلامی ایران استفاده شود. جمهوری اسلامی ایران در هشت‌ سال دفاع مقدس در چارچوب نظریه مردم‌سالاری دینی، مردم‌سالاری دفاعی دینی را جایگزین ابزارسالاری دفاعی نمود. بنابراین اگر همان الگو با اقتضائات خاص اقتصادی، بازسازی شود، می‌توان در حوزه اقتصادی، دشمن را زمین‌گیر نمود. بر همین مبنا مذاکراتی با مدیر محترم حوزه‌های علمیه، آیت‌الله اعرافی صورت گرفت و پیشنهاد استفاده از الگوی دفاعی جنگ، در جنگ تمام‌عیار اقتصادی مطرح شد.

در جنگ، حوزه علمیه علاوه بر حضور نظامی، به‌عنوان بازوی فکری، تولید محتوا و نظریه دفاعی را براساس اسلام ارایه داد. امام خمینی(قد) به‌عنوان یک متفکر حوزوی و در کنار ایشان افرادی مانند مقام معظم رهبری که بازوان امام بودند، جنگ را راهبری می‌کردند. نمازهای جمعه و جماعت و مساجد بازوهای گفتمانی این حرکت به‌شمار می‌آمدند. سپاه، ارتش و بسیج مردمی نیز، به‌عنوان بازوی عملیاتی هشت سال دفاع مقدس ایفای نقش نمودند. با این مختصات و شرایط بود که جمهوری اسلامی توانست، نظریه مردم‌سالاری دفاعی دینی را در جنگ اجرا کند و به موفقیت‌های تاریخی دست یابد.

   ۴. اقدام عملی برای تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی
با هدف زمینه‌سازی ورود مردم به عرصه اقتصاد، کارگروهی در حوزه علمیه تشکیل شد. این کارگروه ورود حوزه جهت پشتیبانی محتوایی به این عرصه را مشروط به تولید مبانی، نظریه و مدل‌های عملیاتی اقتصاد مقاومتی نمود. از آنجایی که مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی از ابتدای تأسیس، به تحقیق و پژوهش در موضوعات خواسته‌شده اقدام کرده بود، کتاب «مبانی اقتصاد مقاومتی» را به‌عنوان مبانی و دو کتاب «مبانی و مدل‌های مشارکت مردمی» و «نظام اقتصاد مقاومتی الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام» را به‌عنوان نظریه اقتصاد مقاومتی و دو مدل عملیاتی «مردم‌سالاری اقتصادی دینی برای صنایع سبک؛ امتداد الگوی آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی» و «سامانه حمایت از کالای ایرانی» را به‌عنوان مدل‌های عملیاتی ارائه نمود و بعد از مدتی نامه رئیس شورای‌عالی حوزه‌های علمیه مبنی بر تأیید این حرکت واصل شد و آیت‌الله اعرافی، با تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی موافقت نمود.

   ۵. شناسایی تشکل‌های مردم‌بنیاد اقتصاد مقاومتی
اولین گام پس از موافقت مدیر حوزه‌های علمیه با این حرکت، شناسایی تشکل‌های مردم‌بنیاد با ظرفیت در سطح قلمروی ملی بود. با بررسی انجام‌شده حدود ۵۰ تشکل مردم‌بنیاد شناسایی شدند. تشکل‌های شناسایی‌شده به سه گروه علمی، گفتمانی و عملیاتی اقتصاد مقاومتی تقسیم شدند. با مسئولان این تشکل‌ها مذاکره و رایزنی پیرامون ضرورت تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی جهت آوردن ظرفیت‌های مردمی و نیروهای جهادی برای مقابله با دشمنان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت. سرانجام مسئولان ده تشکل به‌عنوان هیئت مؤسس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی، اولین جلسه را تشکیل دادند.

 پس از برگزاری چند جلسه و باور محکم برای ضرورت تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی، مقرر شد، اولین نشست تشکل‌های مردم‌بنیاد برای حرکت به سمت تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی تشکیل شود.

   ۶. برگزاری اولین نشست تشکل‌های ملی مردم‌بنیاد
اولین مجمع عمومی تشکل‌های مردم‌بنیاد در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، ششم دی‌ماه ۱۳۹۷ تشکیل شد. قریب ۴۰ تشکل مردم‌بنیاد از تشکل‌های شناخته‌شده در این نشست شرکت کردند. موضوع نشست عبارت بود از: تبیین ضرورت و معرفی تشکل‌های عضو جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی. آیت‌الله اعرافی به‌عنوان سخنران افتتاحیه، به ایراد سخنرانی و ارائه رهنمود پرداختند. آنگاه مسئولان تشکل‌ها ضمن معرفی ظرفیت‌های تشکل خود، درباره ضرورت حرکت به سمت تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی نظرات خود را ارائه دادند و با تشکیل شورای مرکزی از نمایندگان نه تشکل، توافقنامه‌ای را با هدف تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی امضا کردند.

   ۷- سه ضلع پشتیبان جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی
شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی در جلسات خود، به این نتیجه رسید که حوزه‌های علمیه با نمایندگی آیت‌الله اعرافی(مدیر حوزه‌های علمیه) به‌عنوان بازوی تولید محتوای اقتصاد مقاومتی، شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه و جماعات با نمایندگی ‌حجت‌الاسلام حاج علی‌اکبری(رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه و جماعات) به‌عنوان بازوی گفتمانی اقتصاد مقاومتی و بسیج مستضعفین با نمایندگی سردار سلیمانی(رئیس سازمان بسیج مستضعفین) به‌عنوان بازوی عملیاتی اقتصاد مقاومتی، باید از تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی پشتیبانی کنند.

تمام تشکل‌های مردم‌بنیاد و نیز سه ضلع پشتیبان، ضمن قبول کمک برای تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی و پشتیبانی از آن، درباره مسیر و مقصد نهایی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی با ابهام مواجه بودند. به‌همین جهت مقرر شد، نقشه‌ راه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی تهیه شود. این امر در دستور کار شورای مرکزی و تشکل‌های مردم‌بنیاد قرار گرفت و سرانجام با کار و تحقیق مفصل در دومین مجمع عمومی تشکل‌های مردم‌بنیاد نقشه‌ راه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی به تصویب شرکت‌کنندگان رسید.
در نقشه‌ راه، سه مأموریت تولید محتوا (با محوریت تشکل‌های علمی)، گفتمان‌سازی (با محوریت تشکل‌های گفتمان‌ساز) و عملیاتی اقتصاد مقاومتی (با محوریت تشکل‌های عملیاتی) مورد تأکید قرار گرفت و راهبردها، راهکارها و سازمان آن براساس سه مأموریت مشخص گردید. در واقع محتوای نقشه‌ راه، یک ریل‌گذاری جدید برای تشکل‌های مردم بنیاد در جهاد اقتصادی و نحوه ملحق شدن این تشکل‌ها با یکدیگر در سطح ملی است. این نقشه‌ راه با مختصر تغییری به‌عنوان تفاهم‌نامه سه ضلع پشتیبان، توسط نمایندگان سه نهاد پشتیبان امضا شد.

   ۸. مجمع عمومی سوم، نقطه عطف نقشه عملیاتی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی
پس از تهیه نقشه‌ راه، مقرر شد که تمام تشکل‌ها در پی یک اقدام مشترک باشند که ابعاد علمی، گفتمانی و عملیاتی داشته باشد و همه تشکل‌های مردم‌بنیاد در سطح ملی، استانی و محلی، عملیاتی‌کردن آن را دنبال کنند. شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی، با بازنگری مدل عملیاتی «مردم‌سالاری اقتصادی دینی برای صنایع سبک» آن را در دستور کار سومین مجمع عمومی در تاریخ ۳۰/۳/۹۸ قرار داد.

مبنای اصلی این مدل، اندیشه آیت‌الله‌العظمی محمدعلی شاه‌آبادی(ره) است و در حقیقت این مدل، امتداد الگوی عملیاتی اقتصادی ایشان است. این مدل بر اساس رهنمودهای امام، رهبری معظم و در چهارچوب مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی و الگوی کوثری آیت‌الله جوادی آملی پایه‌ریزی و تکمیل شده است. با توجه به شرایط اقتصادی موجود، این مدل عرصه مدیریت مصرف، توزیع، صنایع تبدیلی، تولیدات کالاهای اولیه و حتی تولیدات مواد اولیه کالاها را در یک چرخه متصل به هم قرار می‌دهد. جهت عملیاتی کردن مدل ارائه‌شده ذیل شورای مرکزی، سه شورای علمی، گفتمانی و عملیاتی تشکیل شد تا هدایت و حمایت محتوایی، گفتمانی و عملیاتی مدل را برعهده بگیرند. برای حرکت منسجم تشکل‌های مردم‌بنیاد، اساسنامه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی براساس نقشه‌ راه تهیه و تصویب شد.

 ۹. برگزاری چهارمین مجمع عمومی تشکل‌های مردم‌بنیاد
مقرر شد، دبیرخانه شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی، برنامه اجرایی و عملیاتی مدل مصوب‌شده در مجمع عمومی سوم را ارائه دهد تا در مجمع عمومی چهارم به تصویب برسد. به دنبال آن، دبیرخانه شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی جمع‌آوری طرح‌های مردمی اقتصاد مقاومتی را در دستور کار خود قرار داد. تاکنون تعداد قابل توجهی از این طرح‌ها شناسایی و براساس شاخص‌های اقتصاد مقاومتی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. دبیرخانه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی درصدد برنامه‌ریزی برای عملیاتی کردن این طرح‌ها در چارچوب مدل عملیاتی مصوب در مجمع عمومی سوم بود که نشست چهارم در اسفند ماه ۱۳۹۹ به‌میزبانی سازمان بسیج مستضعفان در تهران با ارائه کلیات برنامه اجرایی الگوی مردم‌سالاری اقتصادی دینی برگزار گردید.

   ۱۰. مخاطبان اصلی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی
تشکل‌های مردمی و شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی، سه نهاد اصلی را برای تحقق اقتصاد مقاومتی، مخاطب خود قرار دادند که عبارتند از:

الف) نهاد روحانیت
 تشکل‌های مردمی و شورای مرکزی جبهه مردمی بر این باورند که اگر مدلی در نهاد روحانیت نهادینه شود، بهترین الگوی عملی برای سایر اقشار خواهد بود. به‌همین جهت اولین مخاطب خود را نهاد روحانیت قرار داد. برای تحقق این امر، مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه به‌عنوان یکی از مهمترین تشکل‌های مردم‌بنیاد، مأموریت اصلی خود را نهادینه کردن اقتصاد مقاومتی در نهادهای حوزوی و روحانیت قرار داد. با تشکیل کارگروه‌های علمی، گفتمانی و عملیاتی و کمیته رصد و مطالبه‌گری اقتصاد مقاومتی، تمام نهادهای مهم حوزوی را برای تحقق اقتصاد مقاومتی در نهاد روحانیت دور هم جمع کرد و با نقشه‌ راه تحقق اقتصاد مقاومتی، تلاش‌های مؤثری را شروع کرده است.
ب) بدنه اصلی مردم
 تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی برای به میدان آوردن عموم مردم در جنگ اقتصادی تشکیل شده است.
ج) نهاد قانون‌گذاری مجلس
 شورای مرکزی جبهه مردمی، همکاری‌های گسترده‌ای را با مجلس شروع کرده است. در ارزیابی طرح‌ها و لوایح و اصلاح آنها، اقدامات مؤثری داشته است. سه بار لایحه تعاون نقد و کنار گذاشته شد و پس از آن، به کمک مجلس و وزارت تعاون درصدد همکاری جهت ارائه طرح یا لایحه تعاونی براساس فقه و در چارچوب اقتصاد مقاومتی است. همچنین در ارتباط با طرح بانکداری اسلامی، ضمن نقد و بررسی طرح‌های بانکداری بر معیار فقه اقتصادی و الگوی اقتصاد مقاومتی و کنار گذاشته شدن آنها، درصدد تأسیس دبیرخانه ملی الگو و طرح بانکداری اسلامی است. همچنین در سایر حوزه‌های اقتصادی نیز، همکاری‌های مفیدی داشته است. پس از تشکیل مجلس جدید، هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد مقاومتی با حدود ۷۰ نماینده در مجلس جهت همکاری با جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی تشکیل شد و جناب آقای دکتر ایزدخواه به‌عنوان نماینده پارلمانی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی، طی حکمی به رئیس مجلس شورای اسلامی معرفی گردید.
د) نهاد قوه مجریه
 از آنجایی که بنیان تفکر اقتصادی در قوه مجریه، سرمایه‌داری لیبرال است و تفسیر نادرستی از اقتصاد مقاومتی دارند و اکثر مفاسد اقتصادی موجود در کشور، ریشه در چنین تفکری دارد، جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی به این نتیجه رسید که جریان حاکم بر قوه مجریه، به‌آسانی با جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی همراهی نخواهد کرد و نیروهای جبهه مردمی، باید تلاش کنند تا جریان حاکم برای فعالیت‌های آنان مانع ایجاد نکند؛ البته، به‌رغم آن، برخی نهادهای قوه مجریه مثل وزارت جهاد کشاورزی و وزارت تعاون تا حدی همراهی داشته‌اند. در هر صورت اگر سه مخاطب حوزه، تشکل‌های مردمی و مجلس همراهی کنند تا حد قابل قبولی می‌توان موانع احتمالی قوه مجریه را برطرف کرد. امید است با دولتی مردمی و انقلابی این امر با قوت بیشتری دنبال شود.

   ۱۱. حلقه‌های فقهی اقتصادی زیرساخت محکم حرکت
برای پشتیبانی علمی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی و نهادهای حاکمیتی، تاکنون ۱۱ حلقه علمی از دانش‌آموخته‌های فقه اقتصادی و اقتصاد اسلامی تشکیل شده است. هر یک از حلقه‌ها بین ۳ تا ۵ نفر عضو دارند و مأموریت اصلی آنها، حل مشکلات علمی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی و نهادهای حاکمیتی به‌ویژه مجلس شورای اسلامی است. این حلقه‌ها برای یک حرکت بلندمدت و پایدار تشکیل شده‌اند و مرتب بر تعداد آنها به‌حسب نیاز افزوده خواهد شد. امیدواریم در آینده صاحب‌نظران فقه اقتصادی تربیت شوند که در هر حوزه‌ای، برای سطح ملی و بین‌المللی حرکت علمی جدی داشته باشند.

 

  ۱۲. دورنمای جبهه مردمی اقتصاد مقاومتیبه کمک حلقه‌های علمی و تشکل‌های مردمی با رویکرد اقتصاد مقاومتی، ابعاد مختلف اقتصاد ایران تحلیل و در چارچوب فقه اقتصادی و مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی، راهکارهای اقتصادی برای نهادهای حاکمیتی ارائه، رصد و مطالبه‌گری خواهد شد. همچنین در آینده نزدیک، کمیته‌های استانی جبهه مردمی متشکل از نماینده ولی‌فقیه، فرمانده سپاه، مدیر حوزه‌های علمیه و مسئول شورای نمایندگان استانی مجلس و تعدادی از نمایندگان تشکل‌های استانی، تشکیل و ذیل شورای مرکزی ملی اقتصاد مقامتی در سطح استان برای تحقق اقتصاد مقاومتی براساس نقشه‌ راه فعالیت خواهند کرد.
همچنین نیروهای جبهه مقاومت منطقه و جهان اسلام، در حال آموزش برای گسترش برون‌مرزی اقتصاد مقاومتی هستند که امیدواریم، نیروهای مقاومت جهان اسلام، الگوی اقتصاد مقاومتی را به‌عنوان الگوی عملیاتی اسلامی دنبال کنند و آن را جایگزین الگوهای سرمایه‌داری لیبرال نمایند.