نقش مراجع ثلاث در حفظ و گسترش تبلیغ دینی پس از رحلت آیتاللهالعظمی حائری یزدی(قد)
پس از رحلت آیتالله عبدالکریم حائری، زعامت حوزههای علمیه به سه مرجع بزرگ یعنی حضرات آیات سید صدرالدین صدر، خوانساری و حجت(ره) واگذار شد. این سه بزرگوار، با توجه به شرایط سخت و خفقانآلود آن دوره که توسط رضاخان ایجاد شده بود، همانند آیتالله حائری، اساس کار خود را بر حفظ حوزه قرار دادند. آنها بهدرستی تشخیص دادند که اگر حوزه باقی نماند، تبلیغ دین نیز باقی نخواهد ماند. بنابراین، اگر بخواهیم از نقش این مراجع ثلاث در احیای امر تبلیغ سخن بگوییم، باید گفت که بنیادیترین گام آنان، تلاش برای حفظ موجودیت و تداوم حوزه بود.
چهار ساحت تبلیغ در نگاه مراجع ثلاث مراجع ثلاث نگاه دقیقی به امر تبلیغ داشتند و تبلیغ را تنها محدود به منبر و خطابه نمیدانستند. نگاه آنان به تبلیغ شامل چهار عرصه اساسی بود: ۱) زیرساختهای تبلیغ؛ ۲) ساحتهای تبلیغ؛ ۳) محتوای تبلیغ؛ ۴) روشهای تبلیغ. هریک از این بزرگان در یکی از این عرصهها یا در چند ساحت بهصورت فعال ورود کردند.
گسترش ساحتهای تبلیغ برخلاف تصور رایج که تبلیغ را صرفاً منبر میداند، مراجع ثلاث تلاش کردند، ساحت تبلیغ را به حوزههای نوگشودهای ببرند:
تبلیغ بینالملل آیتالله خوانساری(ره) بهدلیل مشارکت در مبارزات ضد انگلیسی در جنوب عراق، تبعید چهارسالهای به سنگاپور داشتند. این حضور در صحنههای سیاسی و مقاومت، نشان میدهد که تبلیغ از نگاه ایشان تنها محدود به مسجد و منبر نبود؛ بلکه تا میدان نبرد نیز گسترش مییافت.
تبلیغ کودک و نوجوان در آن دوره، توجه به این قشر کمتر مرسوم بود؛ اما مراجع ثلاث اهمیت آن را درک کردند و تلاشهایی برای تسری تبلیغ به نسل نوجوان انجام دادند.
تبلیغ باهنر و شعر پس از تخریب قبور ائمه بقیع(ع) توسط وهابیون، آیتالله صدر، شعری در هجو این اقدام سرودند که چنان در فضای فرهنگی و دینی آن زمان مؤثر واقع شد که دولت وقت عراق، انتشار آن را در جراید ممنوع کرد. این نمونهای از بهرهگیری از ادبیات و شعر بهعنوان ابزار تبلیغ است.
حمایت مالی از تبلیغ یکی دیگر از اقدامات مهم در حوزه زیرساختی، حمایت مالی از پروژههای تبلیغی بود. آیتالله حجت که به تقید و مراقبت معروف بودند، مبلغ قابلتوجهی (۲۰۰۰ تومان آن زمان) به علامه امینی(ره) برای چاپ کتاب گرانقدر الغدیر پرداختند؛ کتابی که امروز یکی از منابع اصلی تبلیغ تشیع است.
تأسیس اولین صندوق شهریه مشترک برای آنکه مبلغ بتواند بهدرستی به وظایف تبلیغی خود بپردازد، نیاز به آرامش، طمأنینه و پشتوانه مالی دارد. یکی از کارهای زیربنایی مراجع ثلاث، تأسیس نخستین صندوق شهریه مشترک در حوزه علمیه بود. این صندوق با هدف حمایت از طلاب تبلیغگر ایجاد شد. در نهایت باید گفت: مراجع ثلاث نهتنها تلاش کردند که حوزه در آن شرایط بحرانی باقی بماند؛ بلکه ساحت تبلیغ را نیز در ابعاد مختلف گسترش دادند: الف) از منبر تا میدان سیاست و مقاومت؛ ب) از شعر و هنر تا مخاطب کودک و نوجوان؛ ج) از ایجاد زیرساخت مالی تا تقویت محتوای غنی تبلیغی.